Cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra với tốc độ chóng mặt, và dApp chính là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy sự thay đổi này. Khác biệt hoàn toàn so với các ứng dụng truyền thống, dApp hứa hẹn mang đến một tương lai mới, nơi quyền kiểm soát nằm trong tay người dùng. Hãy cùng tìm hiểu về định nghĩa, cách hoạt động, đặc điểm, ứng dụng thực tế và một số ví dụ về dApp trong bài viết dưới đây.
1. dApp là gì?
Ứng dụng phi tập trung hay dApp là các chương trình phần mềm chạy trên blockchain hoặc mạng máy tính ngang hàng (P2P) thay vì trên một máy tính. Thay vì hoạt động dưới sự kiểm soát của một cơ quan duy nhất, dApp được trải rộng trên mạng để được người dùng kiểm soát chung.
Các ứng dụng phi tập trung (dApp) thường được xây dựng trên các nền tảng blockchain như Ethereum, BNB Chain, TRON,… và được phát triển cho nhiều mục đích khác nhau, bao gồm ví, sàn giao dịch, trò chơi, tài chính cá nhân và mạng xã hội.
2. Ứng dụng phi tập trung (dApp) hoạt động như thế nào?
Các ứng dụng phi tập trung có ba thuộc tính chính sau:
- Mã nguồn mở: Tất cả người dùng đều có thể xem mã nguồn, và bất kỳ thay đổi nào cũng cần được đa số người dùng đồng ý.
- Lưu trữ phi tập trung. Dữ liệu được lưu trữ trên các khối phi tập trung.
- Hỗ trợ cryptographic. Các khối dữ liệu phi tập trung được xác thực và chứng minh là đúng.
Về mặt giao diện người dùng (frontend), DApp tương tự như ứng dụng thông thường. Tuy nhiên, phần backend lại khác biệt khi chạy trên mạng ngang hàng phi tập trung. Điều này giúp DApp không phụ thuộc vào một đơn vị quản lý duy nhất.
Trong khi ứng dụng truyền thống được hỗ trợ bởi máy chủ và cơ sở dữ liệu tập trung, DApp lại dựa vào hợp đồng thông minh được lưu trữ trên blockchain. Ethereum là blockchain phổ biến nhất để chạy hợp đồng thông minh, thực thi các quy tắc được định nghĩa trong mã và điều phối giao dịch. Hợp đồng thông minh chỉ là phần backend và thường chỉ chiếm một phần nhỏ của toàn bộ DApp. Do đó, tạo một DApp trên hệ thống hợp đồng thông minh cần kết hợp nhiều hợp đồng thông minh và sử dụng hệ thống bên thứ ba cho frontend.
Blockchain mà hợp đồng thông minh chạy trên là một sổ cái các bản ghi dữ liệu được lưu trữ trong các khối thay vì ở một vị trí trung tâm. Các khối dữ liệu được phân tán ở nhiều vị trí khác nhau, tất cả các khối dữ liệu được liên kết và tuân theo xác thực mã hóa trong hệ sinh thái.
3. Sự khác biệt giữa ứng dụng tập trung và ứng dụng phi tập trung (dApp)
Một ứng dụng tập trung có một chủ sở hữu duy nhất. Phần mềm ứng dụng dành cho ứng dụng tập trung nằm trên một hoặc nhiều máy chủ do chủ sở hữu kiểm soát. Người dùng tương tác với ứng dụng bằng cách tải xuống một bản sao của ứng dụng, sau đó gửi và nhận dữ liệu qua lại từ máy chủ của công ty.
Một ứng dụng phi tập trung (dApp) hoạt động trên mạng máy tính blockchain hoặc ngang hàng. Người dùng tham gia giao dịch trực tiếp với nhau thay vì dựa vào cơ quan trung ương để hỗ trợ họ. DApp có thể miễn phí hoặc người dùng có thể phải trả tiền cho nhà phát triển bằng tiền điện tử để tải xuống và sử dụng mã nguồn của chương trình.
Mã nguồn gần như luôn sử dụng các hợp đồng thông minh để hoàn thành các giao dịch giữa mọi người. Hợp đồng thông minh loại bỏ nhu cầu tin tưởng rằng bên kia sẽ thực hiện phần giao dịch của họ. Các ứng dụng cũng dựa trên các giao thức blockchain để ẩn thông tin cá nhân.
Ứng dụng tập trung (App) | Ứng dụng phi tập trung (dApp) |
Tập trung: Các ứng dụng web, như Twitter và Google, được điều hành và kiểm soát bởi một công ty trung tâm. | Phi tập trung: DApp vận hành trên mạng blockchain phi tập trung, không có bên trung tâm, cho phép nhiều người tham gia đưa ra quyết định. |
Mô hình client-server truyền thống: Người dùng tương tác với máy chủ trung tâm, nơi xử lý và phản hồi các yêu cầu. | Mô hình ngang hàng (P2P): Người dùng có thể trực tiếp giao tiếp, tương tác và giao dịch với những người dùng khác mà không cần qua trung gian. |
Lưu trữ dữ liệu tập trung: Dữ liệu ứng dụng thường được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, khiến dữ liệu dễ bị xâm phạm hoặc truy cập trái phép. | Lưu trữ dữ liệu phi tập trung: Dữ liệu DApp được lưu trữ trên mạng phi tập trung, chẳng hạn như blockchain, đảm bảo tính toàn vẹn, bảo mật và khả năng phục hồi. |
Hoạt động trên cơ sở hạ tầng internet truyền thống: Ứng dụng hoạt động trong cơ sở hạ tầng internet truyền thống, dựa trên các máy chủ tập trung và giao thức truyền thông. | Hoạt động trên công nghệ blockchain: DApp tận dụng blockchain cho hoạt động của mình, sử dụng các cơ chế đồng thuận để xử lý giao dịch minh bạch và phi tập trung. |
Yêu cầu sự tin cậy: Người dùng ứng dụng truyền thống cần tin tưởng nhà cung cấp ứng dụng về dữ liệu, giao dịch của họ và hoạt động bình thường của ứng dụng. | Không cần tin cậy: DApp hoạt động trên các hệ thống không cần tin cậy, cho phép người dùng tương tác trực tiếp với mạng blockchain mà không cần dựa vào cơ quan trung ương hoặc trung gian. |
4. Lợi ích và hạn chế của ứng dụng phi tập trung (dApp)
4.1. Lợi ích của ứng dụng phi tập trung (dApp)
4.1.1. Chi phí và hiệu quả
Bởi vì dApp hoạt động trên các mạng phi tập trung nên không cần có trung gian. Điều này có thể dẫn đến giảm chi phí, tăng hiệu quả và khả năng tiếp cận tốt hơn. Ví dụ, thay vì phải dựa vào ngân hàng, hãy tưởng tượng bạn có gần như 100% quyền kiểm soát tài sản của mình. Điều này có thể có ý nghĩa lớn đối với nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là lĩnh vực tài chính.
4.1.2. Bảo mật
Vì dApp tận dụng công nghệ blockchain nên các giải pháp này cũng có thể giúp cải thiện tính bảo mật trong nhiều quy trình kinh doanh và cá nhân. Công nghệ blockchain có khả năng làm cho dữ liệu trở nên bất biến bằng cách tận dụng các kỹ thuật mã hóa và sự đồng thuận tự động phi tập trung. Công nghệ sổ cái phi tập trung khiến cho dữ liệu được chia sẻ và so sánh giữa tất cả người dùng, do đó dữ liệu không thể bị thay đổi.
4.1.3. Khả năng tiếp cận
Bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể truy cập DApp. Việc bạn sống ở đâu không quan trọng—tất cả những gì bạn cần là truy cập Internet. Khả năng tiếp cận toàn cầu này dân chủ hóa quyền truy cập vào nhiều loại dịch vụ, tài sản kỹ thuật số và thông tin khác nhau.
4.1.4. Minh bạch
Các ứng dụng dApp dựa trên blockchain duy trì hồ sơ giao dịch minh bạch, nghĩa là người dùng có thể xác minh tính toàn vẹn của dữ liệu mà không cần dựa vào các cơ quan tập trung. Tính minh bạch này rất quan trọng đối với các mạng phi tập trung và ẩn danh vì người dùng cần biết hệ thống này đáng tin cậy.
5.2. Hạn chế của ứng dụng phi tập trung (dApp)
5.2.1. Rủi ro bảo mật
Bởi vì chúng được phân cấp, dApp không chịu sự giám sát và kiểm tra mà hầu hết các ứng dụng tập trung đều gặp phải. Nếu chương trình ứng dụng được lập trình vội vàng, không được kiểm tra hoặc cẩu thả, tin tặc sẽ dễ dàng đột nhập vào.
Sau khi được triển khai, dApp có thể cần những thay đổi liên tục để cải tiến hoặc sửa lỗi để hạn chế rủi ro bảo mật. Theo Ethereum, việc cập nhật dApp có thể là một thách thức đối với các nhà phát triển vì dữ liệu và mã được xuất bản lên blockchain rất khó sửa đổi.
5.2.2. Bảo trì phức tạp
Các bản sửa lỗi yêu cầu sử dụng cơ chế đồng thuận để đảm bảo sự đồng thuận giữa tất cả các node trong mạng blockchain, điều này làm phức tạp việc bảo trì, gỡ lỗi và cập nhật DApp.
5.2.3. Khả năng mở rộng
Một trong những vấn đề lớn nhất mà các ứng dụng phi tập trung thường gặp phải là khả năng mở rộng. Một số blockchain có những hạn chế về tốc độ và công suất xử lý, điều này có thể dẫn đến thời gian giao dịch chậm hơn và chi phí cao hơn. Nếu DApp sử dụng quá nhiều tài nguyên, nó có thể làm tắc nghẽn toàn bộ mạng lưới.
5.2.4. Trải nghiệm người dùng.
Giao diện người dùng phức tạp: Một số DApp có thể có giao diện người dùng phức tạp, không trực quan hoặc thân thiện với người dùng như các ứng dụng truyền thống. Điều này có thể khiến người mới gặp khó khăn hơn trong việc điều hướng và sử dụng đầy đủ các tính năng của DApp.
6. Ứng dụng của dApp
dApp đã được phát triển để phân cấp một loạt các chức năng và ứng dụng cũng như loại bỏ các bên trung gian. Các ví dụ bao gồm các hợp đồng tài chính tự thực hiện, trò chơi nhiều người dùng và nền tảng truyền thông xã hội.
dApp cũng đã được phát triển để cho phép quản trị và bỏ phiếu an toàn, dựa trên blockchain. Chúng thậm chí có thể được tích hợp vào trình duyệt web để hoạt động như các plugin giúp phân phát quảng cáo, theo dõi hành vi của người dùng hoặc thu hút quyên góp bằng tiền điện tử.
Một số ví dụ về ứng dụng thực tế của dApp bao gồm:
- Dịch vụ tài chính: Tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch tài chính ngang hàng, chẳng hạn như trao đổi tiền tệ hoặc chuyển giao tài sản.
- Quản lý chuỗi cung ứng: Theo dõi quá trình di chuyển của hàng hóa trong chuỗi cung ứng, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
- Xác minh danh tính: Lưu trữ và xác minh an toàn thông tin nhận dạng, chẳng hạn như danh sách cử tri hoặc đơn xin hộ chiếu.
- Bất động sản: Tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch bất động sản trực tiếp giữa người mua và người bán, theo dõi quyền sở hữu tài sản và các tài liệu liên quan, chẳng hạn như chứng thư.
- Chăm sóc sức khỏe: Lưu trữ và theo dõi hồ sơ chăm sóc sức khỏe và tạo điều kiện liên lạc giữa các chuyên gia chăm sóc sức khỏe.
- Giáo dục: Tạo ra các nền tảng học tập phi tập trung cho phép học sinh và giáo viên tương tác, cộng tác trực tiếp mà không cần qua trung gian.
- Phương tiện truyền thông xã hội: Tạo các nền tảng truyền thông xã hội phi tập trung cho phép người dùng tương tác và chia sẻ nội dung mà không bị cơ quan tập trung kiểm duyệt.
- Thị trường dự đoán: Tạo nền tảng phi tập trung cho thị trường dự đoán, cho phép người dùng dự đoán và đặt cược vào bất kỳ sự kiện nào.
7. Lừa đảo liên quan đến dApp
Nhiều vụ lừa đảo đã được thực hiện thông qua dApp. Các kế hoạch Ponzi, trong đó các nhà đầu tư ban đầu được trả tiền bằng cách sử dụng khoản đầu tư của các nhà đầu tư gần đây hơn để tạo ra lợi nhuận lớn, đã xảy ra trên các ứng dụng phi tập trung.
Các sự kiện phát hành coin lần đầu (ICO) lừa đảo đã được sử dụng để gây quỹ phát triển một loại tiền điện tử hoặc dApp mới mà những người gây quỹ không có ý định tạo ra.
Các cuộc tấn công lừa đảo, sử dụng các trang web hoặc email giả mạo để lừa mọi người tiết lộ thông tin nhạy cảm, cũng đã được phát hiện trên dApp. Ngoài ra, một số dApp đã được sử dụng để phát tán phần mềm độc hại hoặc vi-rút, những phần mềm này có thể xâm phạm thiết bị của người dùng và đánh cắp thông tin nhạy cảm.
Người dùng nên thận trọng và thực hiện thẩm định khi tương tác với dApp, vì tính chất phi tập trung của các ứng dụng này có thể gây khó khăn cho việc theo dõi hoặc quy trách nhiệm cho thủ phạm.
8. Một số ví dụ phổ biến về ứng dụng phi tập trung (dApp)
8.1. Tài chính phi tập trung (DeFi)
DeFi dApp cho phép người dùng truy cập các dịch vụ tài chính mà không cần qua các trung gian truyền thống, chẳng hạn như ngân hàng. Chúng cho phép các cá nhân cho vay, vay, giao dịch và kiếm lãi từ tiền điện tử. DeFi dApp có thể mang lại khả năng tiếp cận tài chính cho những người không có quyền truy cập vào các dịch vụ ngân hàng truyền thống.
8.2. Game blockchain
dApp ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong lĩnh vực gaming để tạo ra trải nghiệm chơi trò chơi phi tập trung và minh bạch. Các DApp này có thể cho phép người chơi sở hữu và giao dịch tài sản trong trò chơi, tham gia vào các cuộc thi được chứng minh là công bằng và kiếm phần thưởng dưới dạng tiền điện tử.
8.3. Quản trị và bỏ phiếu
dApp có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các hệ thống quản trị phi tập trung như các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) bằng cách cho phép các quy trình bỏ phiếu minh bạch và an toàn. Các DApp này cho phép người tham gia bỏ phiếu cho các đề xuất, đưa ra quyết định và quản lý chung hướng đi của dự án.
8.3. Mạng xã hội phi tập trung
Mạng xã hội phi tập trung là một loại hình mạng xã hội mới, khác biệt so với các nền tảng truyền thống như Facebook, Instagram. Thay vì được kiểm soát bởi một công ty duy nhất, mạng xã hội phi tập trung được xây dựng trên công nghệ blockchain, nơi quyền kiểm soát được phân tán cho nhiều người dùng.
9. Tương lai của ứng dụng phi tập trung (dApp)
9.1. Phổ cập rộng rãi
Khi nhận thức và hiểu biết về công nghệ blockchain ngày càng tăng, DApp có tiềm năng được sử dụng rộng rãi hơn nhờ khả năng trao quyền cho người dùng trực tuyến thông qua việc kiểm soát tốt hơn tài sản và dữ liệu số.
9.2. Mở rộng ứng dụng
DApp đang ngày càng xuất hiện trong nhiều lĩnh vực khác nhau và tạo ra sự đột phá trong mọi ngành nghề. Khi nhận thức về DApp lan rộng, chúng có thể xuất hiện ở các lĩnh vực như y tế, hệ thống bỏ phiếu, quản lý chuỗi cung ứng, trò chơi và nhiều hơn nữa.
9.3. Khả năng tương tác và tương thích đa chuỗi
Hiện đang có những nỗ lực để cho phép tương tác giữa các mạng blockchain khác nhau, giúp DApp giao tiếp và tương tác liền mạch giữa các nền tảng. Điều này có thể nâng cao chức năng và phạm vi của DApp, mở ra nhiều cơ hội hợp tác và tích hợp mới.
9.4. Trải nghiệm người dùng được nâng cao
Khi công cụ phát triển và giao diện người dùng cho DApp được cải thiện, trải nghiệm người dùng dự kiến sẽ trở nên trực quan và thân thiện hơn. Điều này sẽ giảm bớt rào cản gia nhập cho người mới và khuyến khích việc áp dụng DApp rộng rãi hơn.
