Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu trải qua nhiều cú sốc lớn như đại dịch, chiến tranh thương mại, lạm phát gia tăng và bất ổn địa chính trị, suy thoái kinh tế đang trở thành một chủ đề nóng hơn bao giờ hết. Giai đoạn này không chỉ thử thách khả năng chịu đựng của các nhà đầu tư mà còn đòi hỏi sự tỉnh táo và chiến lược rõ ràng để có thể bảo toàn và gia tăng tài sản. Vậy trong suy thoái kinh tế nên đầu tư gì? Kênh đầu tư nào vẫn giữ được sức hút và tiềm năng sinh lời? Bài viết sau đây sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời.
1. Tìm hiểu về “Suy thoái kinh tế”
1.1. Suy thoái kinh tế là gì?
Trong kinh tế học vĩ mô, suy thoái kinh tế được hiểu là giai đoạn mà nền kinh tế tăng trưởng chậm lại rõ rệt, thể hiện qua sự sụt giảm của GDP thực tế trong ít nhất hai quý liên tiếp. Nói cách khác, khi tốc độ tăng trưởng kinh tế rơi vào vùng âm trong hai quý liền, nền kinh tế chính thức bước vào thời kỳ suy thoái.
Không chỉ phản ánh qua các con số, suy thoái còn kéo theo sự suy giảm niềm tin của người tiêu dùng và nhà đầu tư vào triển vọng tăng trưởng trong tương lai, khiến nền kinh tế càng dễ rơi vào vòng xoáy tiêu cực.
1.2. Ảnh hưởng của suy thoái kinh tế tới thị trường
Suy thoái kinh tế không chỉ là sự sụt giảm của một vài chỉ số kinh tế, mà là làn sóng chấn động lan rộng khắp thị trường tài chính, doanh nghiệp và đời sống người dân. Tác động của nó là toàn diện và sâu rộng, khiến cả nhà đầu tư lẫn người lao động đều không thể đứng ngoài cuộc.
1.2.1. Thị trường tài chính: biến động mạnh, tâm lý hoảng loạn lan nhanh
Khi nền kinh tế chậm lại, thị trường chứng khoán thường là nơi cảm nhận tác động đầu tiên và rõ ràng nhất. Giá cổ phiếu lao dốc, khối lượng giao dịch giảm, thanh khoản thấp khiến việc mua bán tài sản trở nên khó khăn.
Giai đoạn 2022-2023, VN-Index từng rơi từ đỉnh hơn 1,500 điểm xuống dưới 1,000 điểm, thổi bay hàng tỷ USD vốn hóa. Nhà đầu tư cá nhân hoảng loạn bán tháo, trong khi dòng tiền mới lại đứng ngoài quan sát.
1.2.2. Doanh nghiệp: doanh thu sụt giảm, cắt giảm nhân sự để cầm cự
Cầu tiêu dùng yếu đi kéo theo doanh thu của doanh nghiệp giảm mạnh. Để tồn tại, nhiều doanh nghiệp buộc phải cắt giảm chi phí, tinh giản bộ máy và tạm dừng các kế hoạch mở rộng. Điều này dẫn đến làn sóng sa thải và phá sản tăng mạnh.
Trong năm 2023, hàng trăm nghìn doanh nghiệp trung và nhỏ lẻ tại Việt Nam rút khỏi thị trường, cao nhất trong nhiều năm. Không ít doanh nghiệp buộc phải sa thải nhân sự hoặc ngưng hoạt động vì không trụ nổi chi phí vận hành.
1.2.3. Người lao động: thu nhập bấp bênh, nguy cơ thất nghiệp gia tăng
Suy thoái tác động trực tiếp đến lực lượng lao động. Việc làm khan hiếm hơn, thu nhập bị cắt giảm và nhiều người buộc phải xoay sở nhiều công việc cùng lúc để duy trì cuộc sống. Tâm lý bất an tài chính dẫn đến xu hướng thắt chặt chi tiêu trong toàn xã hội, làm chậm thêm đà phục hồi kinh tế.
1.2.4. Ngân hàng trung ương: hạ lãi suất nhưng kéo theo rủi ro mới
Để kích thích tiêu dùng và đầu tư, ngân hàng trung ương thường chọn hạ lãi suất. Tuy nhiên, điều này cũng khiến người gửi tiết kiệm không còn nhiều lợi nhuận, làm giảm sức hấp dẫn của các kênh đầu tư truyền thống. Đồng thời, môi trường lãi suất thấp lâu dài có thể dẫn đến bong bóng tài sản ở các lĩnh vực như bất động sản hoặc chứng khoán.
1.2.5. Tâm lý thị trường: dễ bị thao túng bởi tin tức tiêu cực
Khi nỗi sợ hãi lấn át lý trí, tâm lý đám đông dễ bị chi phối bởi những thông tin tiêu cực, dẫn đến hành động cảm tính như bán tháo tài sản, rút tiền hàng loạt khỏi ngân hàng hoặc dừng đầu tư. Điều này vô tình đẩy thị trường vào vòng xoáy đi xuống sâu hơn.
2. Suy thoái kinh tế nên đầu tư gì? Những kênh đầu tư hiệu quả mùa suy thoái
2.1. Vàng – Nơi trú ẩn an toàn giữa khủng hoảng
Không phải ngẫu nhiên mà vàng được ví như “bến đỗ an toàn” cho dòng tiền khi khủng hoảng ập đến. Vàng giữ giá tốt trong môi trường lạm phát tăng cao và bất ổn địa chính trị – hai yếu tố thường đi kèm với suy thoái.
Trong đợt lạm phát toàn cầu 2022, giá vàng thế giới có thời điểm tăng vượt mốc 2.000 USD/ounce. Tại Việt Nam, giá vàng SJC cũng vượt ngưỡng 70 triệu đồng/lượng – một kỷ lục chưa từng thấy.
Hiện nay, dưới tình trạng phức tạp của chiến tranh thương mại Mỹ – Trung và yêu sách áp thuế nhập khẩu của Trump, giá vàng không ngừng tăng, đỉnh điểm lên tới 122,5 triệu 1 lượng.
*Cập nhật giá vàng và tin tức về vàng nhanh chóng tại: Giá vàng
Hình thức đầu tư đa dạng: mua vàng vật chất (nhẫn, miếng), mở tài khoản vàng số tại cửa hàng vàng, hoặc đầu tư qua quỹ ETF vàng như SPDR Gold Shares.
2.2. Gửi tiết kiệm – Bền vững cho người thận trọng
Dù không phải kênh sinh lời cao, gửi tiết kiệm vẫn luôn là lựa chọn số một của người Việt trong thời kỳ bất ổn. Đơn giản, dễ tiếp cận và quan trọng nhất: an toàn vốn.
Với các kỳ hạn từ dài đến ngắn, bạn vừa có thể hưởng lãi suất ổn định, vừa duy trì thanh khoản tốt để ứng phó với rủi ro hoặc tận dụng cơ hội đầu tư khi thị trường hồi phục.
Năm 2023, khi lãi suất tiết kiệm tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam lên tới 8-9%/năm, rất nhiều người đã rút tiền khỏi kênh đầu tư rủi ro và quay về với sổ tiết kiệm truyền thống.
*Lãi suất tiết kiệm của các ngân hàng Việt Nam được cập nhật liên tục tại: Lãi suất ngân hàng mới nhất
Bên cạnh ngân hàng truyền thống, hiện nay nhiều nền tảng tài chính số cũng cho phép người dùng gửi tiết kiệm linh hoạt chỉ từ số vốn rất nhỏ, nhưng vẫn nhận được mức lãi suất cạnh tranh. Tiêu biểu trong số đó là ứng dụng ONUS – một nền tảng tài chính do người Việt phát triển, hiện đã có gần 5 triệu lượt người dùng.
Điểm nổi bật của ONUS là hình thức tích lũy nhận lãi kép hằng ngày, giúp tiền sinh lời hiệu quả hơn theo thời gian. Mức lợi nhuận có thể lên tới 10%/năm – vượt trội so với lãi suất gửi tiết kiệm tại phần lớn ngân hàng truyền thống hiện nay.
2.3. Ngoại tệ
Trong bối cảnh kinh tế bất ổn, đồng nội tệ thường rơi vào tình trạng mất giá do nhiều yếu tố như cán cân thương mại suy giảm, dự trữ ngoại hối suy yếu và sự rút lui của dòng vốn ngoại. Khi đó, việc phân bổ một phần tài sản sang các đồng tiền mạnh như USD hoặc EUR trở thành lựa chọn khôn ngoan để duy trì sức mua và giảm thiểu tác động tiêu cực từ các biến động vĩ mô.
Nhìn lại khoảng thời gian khủng hoảng do đại dịch Covid -19 trong năm 2022, tỷ giá USD/VND đã tăng gần 10%, từ mức khoảng 22,700 đồng lên hơn 25,000 đồng. Những ai nắm giữ USD trong giai đoạn đó không những tránh được nguy cơ mất giá của tiền đồng mà còn gia tăng giá trị tài sản tính theo nội tệ.
*Theo dõi tỷ giá của hơn 100 loại ngoại tệ được cập nhật mới nhất tại: Tỷ giá ngoại tệ mới nhất
Hiện tại, bạn có thể sở hữu ngoại tệ dưới dạng tiền mặt hoặc thông qua các kênh tài chính như hợp đồng tương lai, các quỹ đầu tư chuyên về tiền tệ quốc tế – giúp việc tiếp cận thị trường ngoại hối trở nên dễ dàng và chuyên nghiệp hơn bao giờ hết.
2.4. Bitcoin – Vàng trong thời đại số hóa
Trong thời đại mà dữ liệu và công nghệ thống trị, Bitcoin đang dần được xem như một phiên bản “vàng kỹ thuật số” – một tài sản không do chính phủ phát hành, có nguồn cung giới hạn (21 triệu BTC toàn cầu). Chính yếu tố phi tập trung và khan hiếm này khiến nhiều nhà đầu tư xem Bitcoin như một lá chắn chống lại lạm phát và sự bất ổn của hệ thống tài chính truyền thống.
Vậy mua Bitcoin ở đâu?
Để giao dịch Bitcoin an toàn, bạn cần chọn một nền tảng uy tín. Tại Việt Nam, ONUS là lựa chọn phổ biến nhờ tính năng Quy đổi BTC nhanh, không phí giao dịch và tỷ giá cạnh tranh. Ngoài ra, nếu lưu trữ từ 0.001 BTC, bạn còn nhận lãi suất 1.2%/năm hàng ngày – vừa tiện vừa lời.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng đầu tư vào crypto cần kiến thức vững chắc và một chiến lược phân bổ vốn rõ ràng – chỉ nên chiếm từ 5-10% tổng danh mục.
2.5. Chứng khoán
Khi suy thoái kinh tế xảy ra, thị trường chứng khoán thường lao dốc. Nhưng chính lúc này lại là thời điểm lý tưởng để “săn” những cổ phiếu tốt bị bán tháo quá mức – một cơ hội đầu tư dài hạn cực kỳ hấp dẫn.
Thay vì chạy theo xu hướng hay lướt sóng ngắn hạn, hãy hướng đến nhóm cổ phiếu phòng thủ như thực phẩm – đồ uống, điện – nước, y tế, giáo dục. Đây là những ngành gắn liền với nhu cầu thiết yếu, có doanh thu ổn định bất chấp biến động kinh tế.
Ngoài ra, bạn nên ưu tiên đầu tư vào doanh nghiệp có nền tảng tài chính lành mạnh, ít nợ vay, quản trị minh bạch và chia cổ tức đều đặn. Đây là “tấm đệm” giúp bạn an tâm giữ vững danh mục khi thị trường đầy sóng gió.
3. Chiến lược đầu tư hiệu quả mùa suy thoái
3.1. Không all-in – luôn dự phòng tiền mặt
Trong giai đoạn kinh tế bất ổn, việc giữ lại một phần tiền mặt hoặc tài sản thanh khoản cao là nguyên tắc đầu tư sống còn. Đây không chỉ là “phao cứu sinh” trong trường hợp cần xoay sở tài chính gấp, mà còn là cơ hội để bạn tận dụng các đợt điều chỉnh mạnh của thị trường để mua vào với giá tốt.
Nhà đầu tư nên phân bổ khoảng 20–30% tổng giá trị danh mục vào tiền mặt hoặc các tài sản có thể chuyển đổi nhanh như chứng chỉ tiền gửi, tài khoản tiết kiệm ngắn hạn hoặc các nền tảng tài chính linh hoạt. Điều này giúp bạn luôn sẵn sàng ứng phó và chủ động trong mọi tình huống thị trường.
3.2. Đa dạng hóa danh mục – tránh “bỏ trứng vào một giỏ”
Trong bối cảnh suy thoái kinh tế, việc xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến động thị trường. Bằng cách phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản khác nhau như cổ phiếu, vàng, ngoại tệ, trái phiếu và bất động sản, nhà đầu tư có thể cân bằng rủi ro và bảo toàn giá trị tài sản tốt hơn.
Lợi ích của đa dạng hóa danh mục:
-
Giảm thiểu tổn thất: Khi một kênh đầu tư giảm giá, các kênh khác có thể giữ giá hoặc tăng trưởng, giúp cân bằng tổng thể danh mục.
-
Tăng khả năng sinh lời ổn định: Sự kết hợp giữa các tài sản có tính chất và chu kỳ khác nhau giúp danh mục duy trì hiệu suất ổn định hơn trong dài hạn.
-
Phù hợp với nhiều kịch bản kinh tế: Dù thị trường tăng hay giảm, danh mục đa dạng vẫn có những thành phần hoạt động tốt.
3.3. Ưu tiên tài sản tạo dòng tiền ổn định
Trong giai đoạn kinh tế tăng trưởng chậm, việc đầu tư vào các tài sản có khả năng tạo ra thu nhập đều đặn là một chiến lược bền vững. Một số lựa chọn phù hợp bao gồm:
-
Vàng
-
Gửi tiết kiệm ngân hàng
-
Cổ phiếu trả cổ tức định kỳ
Nguồn thu nhập thụ động từ các tài sản này sẽ giúp bạn duy trì dòng tiền trong khi chờ đợi thị trường hồi phục.
3.4. Theo sát diễn biến thị trường & cập nhật chính sách vĩ mô
Thị trường đầu tư chịu ảnh hưởng mạnh từ các yếu tố vĩ mô như lạm phát, lãi suất, tỷ giá và chính sách điều hành của ngân hàng trung ương. Do đó, việc cập nhật thông tin thường xuyên và điều chỉnh danh mục kịp thời sẽ giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro và tối ưu hiệu quả đầu tư.
Vào năm 2022, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, thị trường chứng khoán toàn cầu lao dốc mạnh. Những nhà đầu tư theo dõi sát tin tức và chuyển hướng sang tài sản phòng thủ đã giảm thiểu được đáng kể thiệt hại.
4. Những sai lầm cần tránh khi đầu tư Trong suy thoái kinh tế
4.1. Hoảng loạn bán tháo khi tài sản giảm
Khi thị trường lao dốc, nhiều nhà đầu tư dễ bị chi phối bởi cảm xúc và vội vàng bán tháo tài sản. Tuy nhiên, hành động này thường dẫn đến việc hiện thực hóa thua lỗ không cần thiết. Lịch sử cho thấy, sau mỗi chu kỳ suy thoái đều là giai đoạn phục hồi mạnh mẽ – vì vậy, việc giữ vững danh mục đầu tư chất lượng sẽ mang lại lợi ích về lâu dài.
4.2. Đầu tư theo “tin đồn”, FOMO
Trong thời kỳ bất ổn, tin đồn và các xu hướng đầu tư theo phong trào lan truyền rất nhanh, đặc biệt qua mạng xã hội hoặc các hội nhóm không kiểm chứng. Việc chạy theo tâm lý đám đông mà không có phân tích cụ thể dễ khiến nhà đầu tư rơi vào bẫy “mua đỉnh – bán đáy”.
4.3. Dùng đòn bẩy cao khi thị trường đang bất ổn
Việc sử dụng đòn bẩy như vay vốn hoặc ký quỹ (margin) trong giai đoạn thị trường biến động có thể khiến rủi ro tăng lên gấp nhiều lần. Khi giá tài sản giảm đột ngột, bạn không chỉ đối mặt với khoản lỗ lớn mà còn có nguy cơ bị “call margin”, buộc phải bán ra trong thế bất lợi.
4.4. Thiếu kế hoạch đầu tư rõ ràng
Một trong những sai lầm nghiêm trọng nhất là đầu tư mà không có chiến lược hoặc mục tiêu cụ thể. Trong giai đoạn suy thoái, sự thiếu định hướng sẽ khiến bạn dễ dao động, ra quyết định theo cảm xúc và mất kiểm soát danh mục. Việc không xác định rõ thời gian đầu tư, mức độ chấp nhận rủi ro hay mục tiêu lợi nhuận khiến bạn khó đánh giá hiệu quả và dễ rơi vào trạng thái “chạy theo thị trường”.
5. Kết luận
Suy thoái kinh tế có thể là thời kỳ đen tối với nhiều người, nhưng cũng là cơ hội cho những ai có tầm nhìn dài hạn và kế hoạch đầu tư thông minh. Bằng cách lựa chọn các kênh đầu tư phù hợp, giữ vững nguyên tắc tài chính và liên tục cập nhật tình hình kinh tế, bạn hoàn toàn có thể vượt qua cơn bão tài chính và tiến gần hơn đến sự độc lập tài chính.
