Thị trường blockchain hiện tại không thiếu những dự án giải pháp Layer 2 đột phá và nổi bật cho Ethereum. Trong đó, không thể không kể tới zkSync – “ngôi sao sáng” với khả năng mở rộng vượt trội, bảo mật cao, chi phí thấp cũng một hệ sinh thái đang lớn mạnh và mở rộng từng ngày. Cùng tìm hiểu tổng quan về hệ sinh thái zkSync và những tiềm năng của giải pháp này trong tương lai Web3.
1. Giới thiệu về zkSync
1.1. zkSync là gì?
zkSync là một giải pháp Layer 2 tiên phong, triển khai công nghệ zK-rollup đột phá để mở rộng quy mô cho Ethereum. “zk” là viết tắt của “zero-knowledge”, còn “rollup” nghĩa là hợp đồng thông minh.
Những hợp đồng thông minh này gom gọn một loạt các giao dịch ngoài lớp chính và đóng gói chúng thành một giao dịch duy nhất để gửi lên Ethereum xác minh. Việc này giúp cho quá trình xử lý giao dịch trên mạng lưới diễn ra tốc độ hơn, chi phí xử lý giảm đi đáng kể nhưng vẫn thừa hưởng tính bảo mật cao của Ethereum.
1.2. Ai tạo ra zkSync?
Matter Labs, đơn vị phát triển zkSync, đã nhận được sự hậu thuẫn về tài chính từ các quỹ đầu tư uy tín như Quỹ Ethereum, Dragonfly Capital và Union Square Ventures. Bắt đầu nghiên cứu và phát triển từ năm 2019, Matter Labs đã chính thức cho ra mắt zkSync Lite vào năm 2020. Trong các phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng đi sâu tìm hiểu về quá trình phát triển của zkSync.
1.3. Tầm nhìn của zkSync
zkSync tin rằng khả năng mở rộng cực cao (hyper-scalability) là mục tiêu cuối cùng, nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng theo cấp số nhân của Web3. Mục tiêu của zkSync không chỉ đơn thuần là gia tăng thông lượng của Ethereum, mà còn phải bảo toàn hoàn toàn các giá trị nền tảng của blockchain gốc như phi tập trung hóa, quyền tự chủ và tự do, trong khi vẫn đạt được khả năng mở rộng ở mức độ cao.
2. Quá trình phát triển của zkSync: Từ Lite đến Era
2.1. zkSync Lite (zkSync 1.0)
Có thể coi zkSync Lite là phiên bản đầu tiên của zkSync, được phát hành vào giữa năm 2020. zkSync Lite được thiết kế chủ yếu để hỗ trợ các giao dịch thanh toán và có khả năng xử lý tới 3.000 giao dịch mỗi giây (TPS).
Tuy nhiên, với nhu cầu ngày càng tăng về thông lượng mạng cao hơn và sự cần thiết hỗ trợ các hợp đồng thông minh, các nhà phát triển đã tiếp tục nghiên cứu, cải tiến để đưa zkSync lên một đỉnh cao mới.
2.2. zkSync Era (zkSync 2.0)
Vào tháng 3 năm 2023, nhóm zkSync đã ra mắt mạng chính zkEVM, zkSync Era. Đúng như tên gọi, đây là một zk-rollup tương thích với EVM. Các nhà phát triển có thể trực tiếp sử dụng Solidity hoặc các ngôn ngữ Ethereum khác để phát triển hợp đồng thông minh trong hệ sinh thái zkSync, giúp giảm đáng kể rào cản gia nhập và chi phí di chuyển sang zkSync.
Ngoải ra, zkPorter cũng là một điểm nhấn nổi bật của zkSync Era. Matter Labs đã phát triển zkPorter dựa trên giải pháp sharding. Cách tiếp cận này có thể cải thiện đáng kể thông lượng giao dịch của zkSync và đẩy tốc độ xử lý của Ethereum đạt tới 20,000 TPS thay vì 3000 TPS như phiên bản trước.
3. Ưu điểm và hạn chế của zkSync
3.1. Ưu điểm của zkSync
zkSync mang lại nhiều lợi thế cho người dùng, đặc biệt là về phí giao dịch và tốc độ xử lý.
- Khả năng mở rộng: zkSync sử dụng công nghệ zk-rollup, cho phép thông lượng giao dịch cao và giảm phí gas so với mạng chính Ethereum.
- Phi tập trung hóa: Sử dụng các trình xác thực được lựa chọn ngẫu nhiên để ngăn chặn việc kiểm soát bởi một thực thể duy nhất.
- Bảo mật: Bằng chứng kiến thức bằng không (ZKPs) đảm bảo xác thực ngoài chuỗi, giảm thiểu các cuộc tấn công kiểm duyệt.
- Tính riêng tư: Cung cấp tính riêng tư mạnh mẽ bằng cách giữ bí mật chi tiết giao dịch với ZKPs.
- Hệ sinh thái dành cho nhà phát triển: Cung cấp môi trường thân thiện với nhà phát triển với các SDK, API và tài liệu.
3.2. Hạn chế của zkSync
zkSync cũng tồn tại một số hạn chế cần lưu ý:
- Độ phức tạp: Việc triển khai ZKPs có thể phức tạp và tốn nhiều tài nguyên, đòi hỏi kiến thức chuyên môn và tài nguyên tính toán đáng kể.
- Viết lại hợp đồng thông minh: Hợp đồng thông minh có thể cần được viết lại bằng ngôn ngữ cụ thể để tương thích với zk-rollup.
- Rào cản ban đầu: Chi phí triển khai ban đầu của ZKPs có thể là rào cản đối với một số dự án.
4. Thông tin dự án zkSync
4.1. zkSync Token
Hiện tại, zkSync chưa có token riêng. Lý do chính là do nhóm Matter Labs vẫn đang tham gia tích cực vào việc quản lý dự án. Khi zkSync hoàn toàn phi tập trung hóa, blockchain này sẽ có một token riêng để làm phần thưởng cho những người vận hành ZK Rollup và tham gia staking. Đi theo hướng tương tự Arbitrum – đối thủ của zkSync sử dụng Optimistic Rollup – zkSync cũng có thể sẽ triển khai zkSync Airdrop cho cộng đồng khi ra mắt token chính thức trong tương lai.
4.2. zkSync Roadmap
zkSync đang trên đà đạt được thông lượng thậm chí còn cao hơn hiện tại. Sự kết hợp giữa ZK Rollups và công nghệ sharding sẽ cung cấp khả năng xử lý 100.000 giao dịch mỗi giây, biến zkSync thành giải pháp L2 hiệu quả nhất cho Ethereum. zkSync được nhóm phát triển tham vọng biến thành một hyperchain lớp 3 với khả năng mở rộng gấp hơn 100 lần, cùng với token riêng, hệ thống tokenomics và HyperBridge.
4.3. Nhà đầu tư
Matter Labs, công ty phát triển đằng sau zkSync, đã huy động được nguồn vốn đáng kể để hỗ trợ cho sự phát triển của dự án.
- Seed Round (Tháng 9 năm 2019): 2 triệu đô la từ các công ty tiền điện tử như Binance, Aave, Curve và Coinbase Ventures.
- Series A (Tháng 2 năm 2021): 6 triệu đô la từ các quỹ đầu tư mạo hiểm như a16z, Dragonfly và Placeholder.
- Series B (Tháng 11 năm 2021): 50 triệu đô la.
- Tháng 1 năm 2022: Thêm 200 triệu đô la từ BitDAO.
Tổng cộng, Matter Labs đã huy động được hơn 258 triệu đô la để phát triển zkSync, cho thấy sự tin tưởng mạnh mẽ của các nhà đầu tư vào tiềm năng của giải pháp mở rộng Layer 2 này.
5. Một số dự án nổi bật trong hệ sinh thái zkSync (zkSync dApp)
5.1. zkSync Bridge
zkSync Portal là một giao thức phi tập trung liên kết các zero-knowledge proofs để triển khai các giao dịch có chi phí thấp và khả năng mở rộng trên Ethereum. Hệ thống lưu trữ tất cả tài sản trong một hợp đồng thông minh duy nhất trên chuỗi chính, trong khi thực hiện tính toán và lưu trữ dữ liệu ngoài chuỗi.
5.2. zkSync DEX (zkSync Swap)
5.2.1. ZigZag zkSync
Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) ZigZag là một orderbook không giám sát hoạt động trên zkSync. Giao dịch giao ngay do ZigZag cung cấp được hỗ trợ bởi zk-Rollups. Nhờ công nghệ zk-Proof, nhà đầu tư có thể sử dụng dự án ZigZag để hoán đổi token và thực hiện giao dịch giao ngay trực tiếp từ ví của họ mà không cần phải trả thêm phí hoặc phí gas. ZigZag cũng đã thiết lập một cầu nối để kết nối zkSync với Ethereum.
5.2.2. Curve
Curve (CRV) là một sàn giao dịch phi tập trung (DEX) dành cho stablecoin, là một trong những sàn giao dịch tiên phong cùng với Uniswap, giúp phổ biến mô hình AMM (automated market maker – Tạo lập thị trường tự động). Mặc dù Curve trên zkSync hiện chưa có tổng giá trị bị khóa (TVL) khổng lồ như trên các blockchain khác, nhưng nó có thể phát triển mạnh mẽ hơn khi zkSync trở nên phổ biến hơn.
5.3. zkSync Lending & Borrowing
Yearn Finance (YFI) là một giao thức tự động tích lũy lợi nhuận, sử dụng các chiến lược đầu tư khác nhau để sinh ra lợi tức trên vốn đầu tư (ROI) cho các kho tiền (vault) của mình.
Yearn Finance ban đầu nổi tiếng trên nền tảng blockchain Ethereum và sau đó lan sang các chain khác. Hiện tại, nền tảng này hỗ trợ Ethereum, Fantom và Arbitrum, nhưng người dùng vẫn có thể truy cập Yearn trên zkSync thông qua Argent, một nhà cung cấp ví tiền điện tử.
- Theo dõi giá YFI/USD hôm nay
- Theo dõi giá YFI/VND hôm nay
- Hướng dẫn mua yearn.finance
- Nghiên cứu về yearn.finance (YFI)
5.4. NFT Marketplace
zkSync đã có một số NFT Marketplace đang hoạt động:
- Reddio: Cho phép các nhà phát triển nhúng NFT vào các ứng dụng web và di động của họ mà không cần phí gas.
- Homespace: Một metaverse phi tập trung với nền tảng kinh tế dựa trên NFT.
- Tevaera: Một metaverse phi tập trung sử dụng công nghệ NFT.
- tofuNFT: Một NFT Marketplace tập trung vào lĩnh vực GameFi
- OpenStars: Một game chiến lược vũ trụ theo mô hình “Play-to-Earn”.
- Mintsquare: Một nền tảng giao dịch NFT.
5.5. DAO
Alchemix Finance là một giao thức tài chính phi tập trung (DeFi) cho phép người dùng vay và cho vay tài sản tiền điện tử một cách hiệu quả và an toàn. Alchemix Finance tập trung vào xây dựng một tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) để đưa ra những quyết định quan trọng ảnh hưởng đến tương lai của dự án.
- Theo dõi giá ALCX/USD hôm nay
- Theo dõi giá ALCX/VND hôm nay
- Hướng dẫn mua Alchemix
- Nghiên cứu về Alchemix (ALCX)
5.6. Cơ sở hạ tầng
5.6.1. Dmail Network
Dmail Network là một mạng lưới email phi tập trung được xây dựng trên nền tảng blockchain Dfinity. Mạng lưới này cung cấp một giải pháp thay thế cho các dịch vụ email truyền thống, tập trung vào quyền riêng tư, bảo mật và sở hữu dữ liệu của người dùng.
- Theo dõi giá DMAIL/USD hôm nay
- Theo dõi giá DMAIL/VND hôm nay
- Hướng dẫn mua Dmail
- Nghiên cứu về Dmail (DMAIL)
5.6.2. zkSync Name Service
zkSync Name Service là dịch vụ đặt tên miền đầu tiên trên mạng lưới zkSync được hỗ trợ bởi LayerZero. Nó được phát triển bởi Star Protocol, một nền tảng tổng hợp mạng xã hội và cơ sở hạ tầng thương mại phi tập trung.
6. Tổng kết
zkSync là một giải pháp Layer 2 cho Ethereum đầy hứa hẹn, với các điểm mạnh về khả năng mở rộng, bảo mật và quyền riêng tư. Tuy nhiên, tính phức tạp và những rào cản ban đầu có thể ảnh hưởng đến việc áp dụng zkSync một cách rộng rãi.
Vai trò tương lai của zkSync như giải pháp mở rộng chính của Ethereum phụ thuộc vào sự phát triển, mức độ chấp nhận của cộng đồng và sự cạnh tranh từ các giải pháp khác như Optimistic Rollup. Mặc dù khó có thể dự đoán chính xác tương lai, các tính năng và cải tiến của zkSync cho thấy vai trò quan trọng của giải pháp đối với các mảnh ghép mở rộng của Ethereum.
