Nâng cấp Dencun là gì? Thời gian diễn ra, các đề xuất cải tiến EIP, những lợi ích và tác động của bản nâng cấp Dencun đối với giá ETH.
1. Nâng cấp Dencun là gì?
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb (Dencun) là một bản nâng cấp hard fork quan trọng được thiết lập để nâng cao khả năng mở rộng, bảo mật và khả năng sử dụng của mạng Ethereum.
Nâng cấp này là một phần trong quá trình phát triển của Ethereum, dựa trên thành công của các nâng cấp trước đó như nâng cấp Shanghai. Bản nâng cấp Dencun bao gồm các thay đổi đối với cả lớp thực thi (Cancun) và lớp đồng thuận (Deneb).
Mạng Ethereum được chia thành hai lớp chính: lớp thực thi và lớp đồng thuận. Trước bản nâng cấp Bellatrix, lớp đồng thuận và lớp thực thi của Ethereum hoạt động độc lập và chạy song song với nhau:
- Lớp thực thi (Cancun): Đây là một phần của Ethereum xử lý việc thực thi logic hợp đồng thông minh và là nơi các giao dịch được xử lý và gửi tới phần còn lại của mạng. Lớp thực thi cũng chịu trách nhiệm duy trì trạng thái của mạng Ethereum và thực thi mã Máy ảo Ethereum (EVM); tóm lại, đó là nơi diễn ra tất cả công việc tính toán.
- Lớp đồng thuận (Deneb): Lớp này chịu trách nhiệm về sự thống nhất về trạng thái của mạng giữa tất cả các node. Nó đảm bảo rằng tất cả các giao dịch và hợp đồng thông minh đều được xác thực và thống nhất thông qua Proof-of-Stake (PoS).
Nâng cấp Dencun giới thiệu một loạt Đề xuất cải tiến Ethereum (EIP) nhằm tối ưu hóa chức năng của mạng. Các tính năng chính của Nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb bao gồm:
- Nâng cao khả năng mở rộng: Thông qua việc triển khai kỹ thuật proto-danksharding (EIP-4844), bản nâng cấp nhằm mục đích phân vùng blockchain Ethereum thành các phần nhỏ hơn được gọi là “blob”. Điều này cho phép xử lý song song các giao dịch và hợp đồng thông minh, tăng đáng kể năng lực của mạng và giảm phí giao dịch.
- Cải thiện cơ chế đồng thuận và bảo mật: Việc nâng cấp lên lớp đồng thuận (Deneb) tập trung vào việc tăng cường bảo mật mạng và tinh chỉnh thuật toán đồng thuận Proof-of-Stake của Ethereum.
- Tối ưu hóa hiệu suất gas: Việc giới thiệu nhiều EIP khác nhau nhằm mục đích cải thiện hiệu quả gas, giảm chi phí giao dịch và nâng cao trải nghiệm tổng thể của người dùng trên mạng.
- Nền tảng cho những tiến bộ trong tương lai: Bản nâng cấp Dencun đặt nền tảng cho những cải tiến tiếp theo, mở đường cho quá trình chuyển đổi hoàn toàn của Ethereum sang cơ chế đồng thuận PoS và những đổi mới hơn nữa trong các ứng dụng phi tập trung (dApps) và hợp đồng thông minh.
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb là một bước quan trọng trong hành trình phát triển của Ethereum, hứa hẹn giải quyết những thách thức quan trọng và mở ra những cơ hội mới cho mạng và cộng đồng.
Tìm hiểu thêm: Tìm hiểu hệ sinh thái Ethereum và những mảnh ghép cốt lõi (2024)
2. Nâng cấp Dencun giải quyết vấn đề gì?
Sự ra đời của layer 2 là một bước tiến đáng kể trong quá trình cải thiện khả năng mở rộng của Ethereum. Việc Ethereum chuyển sang mô hình “mô-đun” đã tách việc thực hiện giao dịch của nó khỏi việc giải quyết giao dịch, điều này cho phép hoạt động xảy ra “ngoài chuỗi” hoặc bên ngoài mạng chính Ethereum trên layer 2.
Các giao dịch của layer 2 này xử lý, “gộp” chúng lại với nhau và sau đó gửi phiên bản nén trở lại mạng chính, Ethereum, để giải quyết. Nhờ quá trình này, layer 2 có thể cung cấp cho người dùng thông lượng lớn hơn đáng kể và chi phí thấp hơn so với các giao dịch được thực hiện trên chuỗi chính, trong khi vẫn dựa vào sức mạnh và tính bảo mật của Ethereum.
Nhưng layer 2 vẫn gặp một số vấn đề về chi phí. Mặc dù chúng đã giúp giảm phí giao dịch cho người dùng gấp 10 lần bằng các giao dịch ngoài mạng chính Ethereum, layer 2 vẫn đắt hơn đáng kể so với các đối thủ cạnh tranh của Ethereum như Solana và NEAR.
Điều này phần lớn là do phí dữ liệu, vì 80% chi phí giao dịch layer 2 đến từ việc đăng dữ liệu giao dịch (được gọi là calldata) lên mạng chính Ethereum. Chi phí liên quan đến việc đăng dữ liệu giao dịch thông qua calldata là một khoản chi tốn kém đối với layer 2. Theo Dune Rollup Economics Dashboard, các mạng layer 2 đã chi hơn 15,000 ETH (34,000,000 USD) để đăng dữ liệu giao dịch cho Ethereum chỉ trong tháng 12/2023.
Đồng thời, các giải pháp sẵn có của dữ liệu như Celestia mang lại khả năng cắt giảm chi phí cho layer 2 ở mức rất lớn (ước tính khoảng 99% chi phí dữ liệu), đe dọa lấy đi giá trị tích lũy từ Ethereum.
Để giải quyết vấn đề này, đội ngũ Ethereum sẽ thực hiện bản nâng cấp Dencun. Bản nâng cấp phần mềm này sẽ cung cấp cho các giải pháp mở rộng layer 2 một không gian lưu trữ được chỉ định trên Ethereum, giảm chi phí dữ liệu và do đó cải thiện tỷ suất lợi nhuận của họ.
Mặc dù không rõ chính xác điều này sẽ giảm chi phí giao dịch cho người dùng cuối của layer 2 đến mức nào khi triển khai, một số nhà phân tích đã ước tính con số này là hơn 20 lần. Nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, bản nâng cấp này có thể giúp thu hẹp hơn nữa khoảng cách giữa các layer 2 như Optimism và Arbitrum so với Solana và có khả năng tăng gấp ba tỷ suất lợi nhuận hoạt động của layer 2.
Tìm hiểu thêm: So sánh Arbitrum và các mạng lưới Layer 2
3. Các đề xuất cải tiến Ethereum (EIP) trong Dencun
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb sắp xảy ra, trong đó Cancun tinh chỉnh Lớp thực thi (EL) và Deneb tăng cường Lớp đồng thuận (CL), kết hợp một bộ Đề xuất cải tiến Ethereum (EIP) quan trọng cho sự phát triển của mạng.
Theo phác thảo của nhà phát triển Ethereum Tim Beiko, các EIP này không thể thiếu đối với các mục tiêu của nâng cấp, chẳng hạn như cải thiện khả năng lưu trữ dữ liệu và giảm chi phí vận hành trên blockchain. Bản nâng cấp có các EIP chính sau:
3.1. EIP 4844 (Proto-Danksharding)
EIP-4844, được gọi là Proto-Danksharding, là một cải tiến được đề xuất cho Ethereum nhằm cải thiện đáng kể khả năng mở rộng và hiệu suất, đặc biệt mang lại lợi ích cho các giải pháp rollup layer 2. EIP-4844 giới thiệu một loại giao dịch mới kết hợp ‘blob’ – các trường dữ liệu lớn khoảng 125 kB mỗi trường, được lưu trữ bằng các cam kết mã hóa KZG. Blob cho phép xử lý dữ liệu hiệu quả hơn với chi phí giảm so với các phương pháp truyền thống trên Ethereum.
EIP này thể hiện một bước quan trọng hướng tới việc triển khai Danksharding đầy đủ, được thiết kế để giảm bớt các thách thức về dữ liệu và chi phí cho quá trình roll up của layer 2 bằng cách cung cấp một lớp dữ liệu chuyên biệt. Mặc dù các blob được lưu trữ trong lớp đồng thuận nhưng chúng không được Máy ảo Ethereum (EVM) xử lý trực tiếp, đánh dấu EIP-4844 là một cách tiếp cận chiến lược để giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng trong các giải pháp layer 2.
3.2. EIP 6780
EIP 6780 được thiết kế để vô hiệu hóa opcode SELFDESTRUCT đồng thời gây ra sự gián đoạn tối thiểu cho các hợp đồng thông minh hiện đang sử dụng nó. Thay đổi này một phần được thúc đẩy bởi việc triển khai Verkle trees sắp tới, điều này sẽ khiến hoạt động SELFDESTRUCT trước phiên bản EIP 6780 không thể thực hiện được.
SELFDESTRUCT là một mã lệnh opcode cũ trong EVM. Mục đích ban đầu của SELFDESTRUCT là cho phép người tạo hợp đồng chủ động dọn dẹp và loại bỏ code không cần thiết hoặc đã lỗi thời khỏi trạng thái của Ethereum. Tuy nhiên, hầu hết các nhà phát triển Ethereum đều cho rằng SELFDESTRUCT đã không đạt được mục tiêu này. Việc sử dụng opcode này tiềm ẩn nhiều nguy hiểm và hậu quả ngoài ý muốn, khiến các nhà phát triển có xu hướng không sử dụng hoặc thậm chí sử dụng sai cách.
Nếu một hợp đồng tham chiếu SELFDESTRUCT trong hợp đồng tạo thì EIP này sẽ không có tác động—token sẽ vẫn được gửi đến mục tiêu, code và bộ lưu trữ sẽ bị xóa và số nonce sẽ được đặt lại về 0. Tuy nhiên, sau khi EIP-6780 bị hủy được thực hiện, nếu hợp đồng không tham chiếu SELFDESTRUCT trong cùng một giao dịch với quá trình tạo thì chỉ token được gửi, trong khi code, bộ nhớ và số nonce không bị ảnh hưởng. Nói một cách đơn giản, việc sử dụng SELFDESTRUCT hiện tại sẽ không bị ảnh hưởng, trong khi các tham chiếu trong tương lai tới opcode sẽ bị loại bỏ các khả năng tiêu cực tiềm ẩn của chúng.
3.3. EIP 1153
Đề xuất cải tiến Ethereum 1153 (EIP-1153) thể hiện một tiến bộ đáng kể trong việc tối ưu hóa việc thực hiện giao dịch trên blockchain Ethereum. Đề xuất này giới thiệu các opcode lưu trữ tạm thời, nhằm mục đích nâng cao hiệu quả và giảm chi phí liên quan đến hoạt động lưu trữ trong quá trình thực hiện hợp đồng thông minh.
Trong Ethereum, việc lưu trữ đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì trạng thái của hợp đồng thông minh. Tuy nhiên, việc truy cập và sửa đổi bộ lưu trữ có thể tốn nhiều tài nguyên, dẫn đến chi phí gas cao. Lưu trữ tạm thời, được giới thiệu bởi EIP-1153, cung cấp vùng lưu trữ tạm thời trong bối cảnh thực hiện giao dịch. Không giống như lưu trữ liên tục, lưu trữ tạm thời không được duy trì ở trạng thái hợp đồng sau khi giao dịch hoàn tất.
Lợi ích của Opcode lưu trữ tạm thời:
- Giảm chi phí gas: Bằng cách tận dụng các opcode lưu trữ tạm thời, nhà phát triển có thể thực hiện tính toán và lưu trữ các giá trị trung gian mà không phải chịu toàn bộ chi phí gas cho việc duy trì dữ liệu trong bộ lưu trữ của hợp đồng. Sự tối ưu hóa này làm giảm đáng kể chi phí gas tổng thể liên quan đến các tính toán phức tạp.
- Tính toán phức tạp hiệu quả: Opcode lưu trữ tạm thời cho phép thực hiện các tính toán phức tạp hiệu quả hơn trong một giao dịch. Các nhà phát triển có thể tận dụng bộ nhớ tạm thời để lưu trữ các kết quả trung gian và tránh các phép tính dư thừa, giúp thực hiện hợp đồng nhanh hơn và tiết kiệm chi phí hơn.
- Tương tác hợp đồng được cải thiện: Với việc sử dụng opcode lưu trữ tạm thời, các tương tác hợp đồng có thể được sắp xếp hợp lý và hiệu quả hơn. Bằng cách lưu trữ dữ liệu cần thiết trong bộ lưu trữ tạm thời trong quá trình giao dịch, các hợp đồng có thể tránh được các hoạt động đọc và ghi tốn kém vào bộ lưu trữ liên tục, từ đó nâng cao hiệu suất tổng thể.
3.4. EIP 6475
Đề xuất cải tiến EIP này giới thiệu một kiểu dữ liệu mới gọi là “Simple Serialize (SSZ)” để biểu diễn các giá trị “Optional” nhằm phù hợp hơn với kiểu giao dịch “blob”.
Hiện tại, các giá trị tùy chọn (optional) chỉ có thể được biểu diễn trong SSZ bằng cách sử dụng các giải pháp thay thế. Việc bổ sung hỗ trợ thích hợp mang lại những lợi ích sau:
- Dễ đọc hơn: Các cấu trúc SSZ với giá trị tùy chọn có thể được biểu diễn bằng các kiểu dữ liệu đặc trưng của ngôn ngữ lập trình gốc, ví dụ như Optional trong Python, giúp tương tác với chúng dễ dàng hơn.
- Giảm thiểu kích thước khi chuyển đổi dữ liệu (serialization): Quá trình chuyển đổi SSZ có thể tận dụng bản chất nhị phân của các giá trị tùy chọn; chúng có tồn tại hoặc không tồn tại. Điều này cho phép chuyển đổi dữ liệu nhỏ gọn hơn so với các phương pháp thay thế dựa vào giải pháp tạm thời.
3. Nâng cấp Ethereum Cancun mang lại những lợi ích gì?
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-deneb (Dencun) được dự đoán sẽ mang lại một số cải tiến cho mạng:
- Cải thiện khả năng mở rộng: Việc giới thiệu Proto-Danksharding dự kiến sẽ tăng tốc độ và khối lượng xử lý giao dịch, đặc biệt mang lại lợi ích cho các giải pháp layer 2 được xây dựng dựa trên blockchain Ethereum chính.
- Giảm phí gas: Bằng cách kết hợp các “blob” dữ liệu và thông qua việc kích hoạt EIP-4844, việc nâng cấp nhằm mục đích giảm đáng kể phí gas, giúp các giao dịch tiết kiệm chi phí hơn, đặc biệt là đối với các giải pháp layer 2.
- Cải tiến về bảo mật: Các sáng kiến như EIP-6780 được thiết kế để cải thiện các biện pháp bảo mật của mạng, cung cấp khả năng bảo vệ mạnh mẽ hơn cho dữ liệu và khoản đầu tư của người dùng.
- Lưu trữ dữ liệu được tối ưu hóa: Việc triển khai EIP-1153 sẽ dẫn đến việc lưu trữ dữ liệu blockchain hiệu quả hơn, cải thiện hoạt động và giảm chi phí, điều này sẽ mang lại lợi ích cho các giải pháp layer 2 phụ thuộc vào việc quản lý dữ liệu.
- Cải thiện tương tác Cross-chain: EIP-4788 được thiết lập để cải thiện tính dễ sử dụng và bảo mật của các giải pháp tương tác giữa các blockchain, cải thiện khả năng tương tác với các giải pháp Layer 2.
Nhìn chung, bản nâng cấp Cancun dự kiến sẽ nâng cao khả năng thích ứng, bảo mật và trải nghiệm người dùng của mạng Ethereum, củng cố vị thế của mạng lưới này trong lĩnh vực tài sản kỹ thuật số và tăng cường khả năng của các giải pháp layer 2.
4. Nâng cấp Dencun khi nào diễn ra?
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb (Dencun) dự kiến sẽ được triển khai trên mainnet Ethereum vào ngày 13/03/2024. Ngày này đã được ấn định sau khi triển khai thành công trên tất cả các mạng thử nghiệm Ethereum, bao gồm Goerli, Sepolia và Holesky.
Việc triển khai testnet đã cho phép đội ngũ Ethereum kiểm tra và xác thực kỹ lưỡng các tính năng của bản nâng cấp, đảm bảo tính sẵn sàng và ổn định cho việc khởi chạy mainnet. Quyết định tiến hành nâng cấp vào ngày cụ thể này phản ánh sự tin tưởng vào tính sẵn sàng của bản nâng cấp và mục đích nâng cao khả năng mở rộng, hiệu quả và hiệu suất mạng tổng thể của Ethereum.
5. Nâng cấp Dencun có tác động gì đến giá Ethereum
Theo báo cáo từ Grayscale, với kế hoạch nâng cấp Dencun của Ethereum vào tháng 3, Ethereum đang trên đà phát triển thông qua một sự chuyển đổi quan trọng nhằm giải quyết các thách thức về khả năng mở rộng của mạng lưới. Bản nâng cấp quan trọng này cùng với khả năng phê duyệt các quỹ Ethereum ETF Spot vào tháng 05/2024 có thể trở thành động lực thúc đẩy giá ETH tăng trưởng mạnh mẽ.
6. Tổng kết
Bản nâng cấp Ethereum Cancun-Deneb (Dencun), được ấn định vào ngày 13/03/2024, thể hiện một bước tiến quan trọng đối với mạng Ethereum, tập trung vào việc tăng cường khả năng mở rộng, bảo mật và khả năng sử dụng. Bản nâng cấp này, kết hợp với các Đề xuất cải tiến Ethereum (EIP) quan trọng như EIP-4844 để ngăn chặn sự cố và được thiết kế để cải thiện đáng kể hiệu quả mạng và giảm chi phí giao dịch.
Dencun nhấn mạnh cam kết không ngừng đổi mới của Ethereum, mang lại nền tảng vững chắc cho các ứng dụng phi tập trung và trải nghiệm người dùng mượt mà hơn. Với bản nâng cấp Dencun, Ethereum đang tiến thêm một bước quan trọng trong hành trình trở thành nền tảng blockchain dẫn đầu, góp phần thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái phi tập trung.
