Sự kiện Brexit là gì? Brexit là một sự kiện chấn động chính trị toàn cầu, khép lại một chương lịch sử. Quyết định rời EU của Vương quốc Anh mang lại cả cơ hội lẫn thách thức lớn: từ biến động kinh tế, thay đổi quan hệ quốc tế đến tác động sâu sắc lên đời sống người dân Anh. Vậy tại sao Anh rời khỏi EU? Nguyên nhân Brexit bắt nguồn từ đâu?
Brexit là gì?
Định nghĩa Brexit
Để hiểu rõ hơn Brexit là gì, hãy cùng giải nghĩa thuật ngữ này, Brexit – viết tắt của “Britain Exit” là thuật ngữ chỉ sự kiện Vương quốc Anh rời khỏi EU. Đây không chỉ là một sự kiện chính trị mà còn là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử hiện đại của châu Âu. Quá trình Brexit kéo dài từ năm 2016, khi người dân Anh quyết định rời EU qua cuộc trưng cầu dân ý, cho đến ngày 31/1/2020, khi Anh chính thức chia tay liên minh.
Brexit đánh dấu một sự thay đổi sâu sắc trong quan hệ quốc tế, đặt ra câu hỏi về tương lai của cả Anh và EU. Hiểu rõ Brexit là gì giúp chúng ta nắm bắt bức tranh toàn cảnh về những biến động chính trị và kinh tế lớn trên thế giới.
Tại sao Brexit trở thành một sự kiện lớn?
Brexit trở thành một sự kiện lớn vì đánh dấu việc Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh Châu Âu sau hơn 40 năm gắn bó, gây ra thay đổi lớn về cả kinh tế, chính trị và vấn đề xã hội. Quyết định này dẫn đến sự bất ổn kinh tế, đàm phán lại các thỏa thuận thương mại và ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa Anh với các nước EU cũng như toàn cầu. Đồng thời, Brexit còn phản ánh sự chia rẽ trong xã hội Anh về lợi ích và vai trò của EU.
Bối cảnh lịch sử của Brexit
Tóm tắt lịch sử Anh tham gia EU
Vương quốc Anh gia nhập Liên minh châu Âu (khi đó là Cộng đồng Kinh tế châu Âu – EEC) vào năm 1973 nhằm thúc đẩy thương mại và hợp tác kinh tế. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Anh và EU luôn căng thẳng do Anh muốn giữ chủ quyền quốc gia và không tham gia một số chính sách chung, như Khu vực đồng tiền chung Euro.
Qua nhiều thập kỷ, sự hoài nghi về EU ngày càng tăng, dẫn đến cuộc trưng cầu dân ý năm 2016, nơi người dân Anh quyết định rời khỏi EU, chấm dứt hơn 40 năm gắn bó.
Những nghi ngờ và bất mãn của Anh với EU trước Brexit
Trước Brexit, Vương quốc Anh có nhiều nghi ngờ và bất mãn với EU, chủ yếu xoay quanh vấn đề chủ quyền, kinh tế và nhập cư. Anh không hài lòng với việc phải tuân thủ các quy định chung của EU mà họ cho là can thiệp quá sâu vào luật pháp và chính sách quốc gia.
Ngoài ra, nhiều người Anh cho rằng đóng góp tài chính của nước này cho EU không tương xứng với lợi ích nhận được. Chính sách mở cửa của EU về tự do di chuyển cũng gây lo ngại về làn sóng nhập cư, áp lực lên việc làm và dịch vụ công. Những yếu tố này góp phần thúc đẩy sự bất mãn trong xã hội Anh, dẫn đến quyết định rời khỏi EU.
Quá trình Brexit diễn ra như thế nào?
Cuộc trưng cầu dân ý năm 2016
Vào ngày 23/6/2016, Anh tổ chức cuộc trưng cầu dân ý để quyết định việc ở lại hay rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Kết quả là 51.9% cử tri chọn rời khỏi EU, trong khi 48.1% chọn ở lại. Cuộc bỏ phiếu thể hiện sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Anh:
- Theo khu vực: Các vùng như London, Scotland và Bắc Ireland ủng hộ ở lại, trong khi nhiều khu vực nông thôn và phía Bắc nước Anh ủng hộ rời đi.
- Theo lứa tuổi: Người trẻ (18-24 tuổi) phần lớn ủng hộ ở lại EU, trong khi nhóm lớn tuổi (trên 50) lại ủng hộ rời đi.
- Theo tầng lớp: Những người thuộc tầng lớp lao động, chịu tác động mạnh từ nhập cư và kinh tế toàn cầu hóa, thường bỏ phiếu rời EU. Tầng lớp trung lưu và học thức cao ủng hộ ở lại.
Thủ tướng David Cameron từ chức và sự thay đổi trong chính trị Anh
Thủ tướng David Cameron – người dẫn đầu chiến dịch ủng hộ ở lại EU, tuyên bố từ chức ngay sau khi kết quả được công bố. Ông cho rằng mình không thể lãnh đạo đất nước trong giai đoạn đàm phán rời khỏi EU.
Sau đó, Theresa May trở thành Thủ tướng mới và cam kết thực hiện Brexit, tạo ra thắc mắc Brexit là gì và bất chấp việc bà từng ủng hộ ở lại EU. Sự kiện này khởi đầu cho những biến động lớn trong chính trị Anh, bao gồm nhiều cuộc khủng hoảng trong nội bộ đảng Bảo thủ và các cuộc bầu cử sớm.
Quá trình đàm phán giữa Vương quốc Anh và EU
Quá trình đàm phán Brexit kéo dài và khá phức tạp, bao gồm ba giai đoạn chính:
- Kích hoạt Điều 50 Hiệp ước Lisbon (2017): Anh chính thức thông báo ý định rời EU, bắt đầu giai đoạn 2 năm để đàm phán.
- Đàm phán Thỏa thuận Rút lui: Hai bên đạt được thỏa thuận vào năm 2018, bao gồm các điều khoản chính như quyền của công dân, chi phí “chia tay” Anh phải trả cho EU (khoảng 39 tỷ bảng Anh) và quy định về biên giới giữa Bắc Ireland và Ireland (điểm gây tranh cãi lớn).
- Gia hạn và điều chỉnh: Do Quốc hội Anh nhiều lần bác bỏ các thỏa thuận, Brexit bị trì hoãn từ năm 2019 sang năm 2020. Sau cùng, Thủ tướng Boris Johnson đàm phán lại một thỏa thuận mới với EU vào cuối năm 2019, được thông qua trong Quốc hội.
Ngày Brexit chính thức
Anh chính thức rời EU vào ngày 31/1/2020, đánh dấu kết thúc tư cách thành viên EU sau 47 năm. Tuy nhiên, hai bên bước vào giai đoạn chuyển tiếp kéo dài đến cuối năm 2020 để hoàn tất các thỏa thuận thương mại và thiết lập quan hệ mới. Ngày này được xem là một mốc quan trọng, nhưng cũng gây ra nhiều tranh luận về lợi ích và chi phí của Brexit đối với Anh.
Nguyên nhân của Brexit
Chính trị
Nguyên nhân chính trị của Brexit là gì? Lý do xuất phát từ sự hoài nghi lâu dài của Anh đối với EU. Vương quốc Anh luôn muốn duy trì chủ quyền quốc gia và ít tham gia vào các chính sách chung của EU, như đồng tiền chung Euro hay Khu vực Schengen.
Người dân Anh, đặc biệt là phe bảo thủ cho rằng EU can thiệp quá sâu vào luật pháp và chính sách nội bộ, làm suy yếu quyền tự quyết của quốc gia. Ngoài ra, sự gia tăng quyền lực của EU qua các hiệp ước (như Hiệp ước Lisbon) khiến nhiều người lo ngại về viễn cảnh “Liên bang châu Âu” – nơi các quốc gia thành viên mất dần vai trò độc lập.
Kinh tế
Nhiều người Anh cho rằng việc là thành viên EU mang lại ít lợi ích kinh tế. Họ không hài lòng với việc phải đóng góp hàng tỷ bảng Anh mỗi năm vào ngân sách EU nhưng không nhận lại được giá trị tương xứng.
Các doanh nghiệp nhỏ và tầng lớp lao động cảm thấy bị thiệt bởi các quy định chung của EU, vốn được cho là ưu tiên các quốc gia mạnh hơn như Đức hoặc Pháp. Làn sóng nhập cư từ các nước EU Đông Âu (sau khi EU mở rộng) cũng làm gia tăng lo ngại về việc làm, tiền lương và phúc lợi xã hội.
Xã hội
Nhập cư là vấn đề gây tranh cãi lớn. Chính sách tự do di chuyển của EU cho phép hàng triệu lao động nhập cư đến Anh, tạo áp lực lên hệ thống dịch vụ công như y tế, nhà ở và giáo dục. Điều này làm dấy lên làn sóng bất mãn, đặc biệt ở các vùng nông thôn và khu vực công nghiệp bị suy thoái. Ngoài ra, nhiều người cảm thấy bản sắc quốc gia bị đe dọa bởi sự hội nhập sâu rộng với châu Âu, dẫn đến tâm lý ủng hộ sự kiện Brexit.
Tác động của truyền thông và chiến dịch vận động “Leave”
Chiến dịch vận động “Leave” (Rời EU) đã khai thác mạnh mẽ các lo ngại về chủ quyền, nhập cư và kinh tế. Các khẩu hiệu như “Take Back Control” (Giành lại quyền kiểm soát) đã thu hút sự đồng tình của cử tri.
Truyền thông, đặc biệt là các tờ báo thiên hữu, liên tục chỉ trích EU và đổ lỗi cho EU về nhiều vấn đề của Anh. Một điểm đáng chú ý là chiến dịch “Leave” hứa hẹn khoản tiền tiết kiệm lớn từ việc không đóng góp ngân sách cho EU sẽ được đầu tư vào Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS), mặc dù sau đó thông tin này bị cho là sai lệch.
Hệ quả của Brexit đối với Anh và EU
Hệ quả về Kinh tế – Chính trị – Xã hội
Sau khi tìm hiểu Brexit là thuật ngữ dùng để chỉ sự kiện gì đã diễn ra trong liên minh Châu Âu thì tầm quan trọng của Brexit cũng được nhiều người quan tâm. Brexit mang lại nhiều hệ quả quan trọng trên các lĩnh vực:
- Kinh tế: Nền kinh tế Anh đối mặt với sự bất ổn, đồng bảng Anh mất giá và các rào cản thương mại với EU gia tăng. Các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng do quy định kiểm soát biên giới và thuế quan mới.
- Chính trị: Xã hội Anh bị chia rẽ sâu sắc giữa các nhóm ủng hộ và phản đối Brexit. Hệ thống chính trị Anh chịu áp lực lớn khi phải cân bằng giữa các phe phái.
- Xã hội: Người dân Anh, đặc biệt là các thành phần lao động nhập cư và những người làm việc trong lĩnh vực liên quan đến EU phải đối mặt với nhiều khó khăn. Tâm lý bất an tăng cao khi các quy định mới được áp dụng.
Tác động đến tỷ giá bảng Anh (GBP)
Brexit đã làm GBP suy yếu mạnh so với USD và EUR. Sự suy yếu của bảng Anh phản ánh sự bất ổn và lo ngại của thị trường tài chính. Cụ thể:
|
Thời điểm |
GBP/EUR |
GBP/USD |
|
Trước Brexit (2015-2016) |
1.40 |
1.50 |
|
Sau trưng cầu dân ý (2016) |
1.16 |
1.33 |
|
Kết thúc giai đoạn chuyển tiếp (2020) |
1.06 |
1.15 |
Các thỏa thuận và quy định mới giữa Anh và EU sau Brexit
Thỏa thuận Thương mại và Hợp tác (UK-EU Trade and Cooperation Agreement – TCA)
Thỏa thuận được ký kết vào ngày 24/12/2020, TCA thiết lập cơ chế quan hệ thương mại và hợp tác giữa Anh và EU sau khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc. Thỏa thuận này đảm bảo không có thuế quan và hạn ngạch đối với hàng hóa, nhưng các quy định kiểm tra hải quan và chứng nhận sản phẩm vẫn được áp dụng, gây khó khăn hơn trong thương mại xuyên biên giới.
Các dịch vụ tài chính – lĩnh vực quan trọng của kinh tế Anh, không được hưởng quyền tiếp cận tự do như trước. Thay vào đó, các công ty phải tuân thủ quy định riêng tại từng quốc gia EU.
Quy định di cư mới
Công dân EU không còn quyền tự do sinh sống và làm việc tại Anh. Thay vào đó, họ phải nộp đơn xin visa theo Hệ thống nhập cư dựa trên điểm số (Points-Based Immigration System). Điều này áp dụng cho cả lao động có tay nghề và lao động phổ thông.
Ngành lao động tại Anh, đặc biệt trong nông nghiệp, dịch vụ y tế và xây dựng, gặp tình trạng thiếu lao động do sự giảm nhập cư từ EU.
Biên giới Bắc Ireland
Để tránh thiết lập biên giới cứng giữa Bắc Ireland (thuộc Anh) và Cộng hòa Ireland (thành viên EU), hàng hóa từ Anh vào Bắc Ireland phải tuân thủ kiểm tra hải quan và quy định của EU. Điều này giữ biên giới giữa Bắc Ireland và Ireland thông thoáng theo Hiệp định Thứ Sáu Tốt lành năm 1998.
Quy định này gây khó khăn cho thương mại nội bộ Anh và làm gia tăng căng thẳng chính trị tại Bắc Ireland, khi nhiều người cho rằng nó tạo ra biên giới thương mại trên biển Ireland.
Những vấn đề và thách thức còn tồn đọng sau Brexit
Những vấn đề, thách thức còn tồn đọng sau sự kiện Brexit là gì? Điều này có ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế – chính trị – xã hội của Anh?
Các vấn đề kinh tế, chính trị & xã hội
- Kinh tế: Brexit tạo ra những rào cản mới cho thương mại, bao gồm kiểm tra hải quan và quy định nhập khẩu. Nhiều doanh nghiệp Anh đối mặt với chi phí tăng cao và khó khăn trong xuất khẩu sang EU. Một số ngành, đặc biệt là tài chính và sản xuất, đã mất đi ưu thế khi không còn quyền tiếp cận thị trường EU như trước. GDP của Anh tăng trưởng chậm hơn so với các quốc gia châu Âu khác, trong khi lạm phát gia tăng do giá cả nhập khẩu cao hơn.
- Chính trị: Thỏa thuận biên giới Bắc Ireland vẫn gây tranh cãi. Các lực lượng chính trị tại Bắc Ireland không thống nhất về cách áp dụng nghị định thư, làm gia tăng nguy cơ bất ổn. Scotland cũng tiếp tục yêu cầu trưng cầu dân ý về độc lập để gia nhập lại EU.
- Xã hội: Nhập cư giảm mạnh sau Brexit gây ra tình trạng thiếu hụt lao động trong các lĩnh vực nông nghiệp, y tế và dịch vụ. Đồng thời, Brexit cũng làm gia tăng sự chia rẽ giữa các nhóm dân cư, đặc biệt giữa khu vực thành thị và nông thôn.
Quan hệ ngoại giao Anh – Các quốc gia khác
- Với EU: Quan hệ Anh-EU vẫn còn căng thẳng do tranh chấp thương mại và áp dụng các quy định như Nghị định thư Bắc Ireland. Những cuộc đàm phán bổ sung để giải quyết các vấn đề này vẫn đang diễn ra, nhưng chưa đạt được đồng thuận hoàn toàn.
- Với Hoa Kỳ: Quan hệ Anh-Hoa Kỳ bị ảnh hưởng bởi tranh chấp liên quan đến biên giới Bắc Ireland. Chính quyền Mỹ ủng hộ việc duy trì biên giới thông thoáng giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland, điều này có thể gây áp lực đối với Anh trong các cuộc đàm phán thương mại – đa phương – song phương.
- Với các quốc gia khác: Anh nỗ lực ký kết các thỏa thuận thương mại tự do mới để thay thế quan hệ thương mại với EU, bao gồm các thỏa thuận với Nhật Bản, Úc và các nước thuộc CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương). Tuy nhiên, hiệu quả kinh tế từ những thỏa thuận này vẫn hạn chế so với thị trường EU.
Nhận định về Brexit trong tương lai
Các kịch bản tiềm năng
Brexit vẫn tiếp tục định hình mối quan hệ giữa Anh và EU, với một số kịch bản tiềm năng trong tương lai:
- Hợp tác tích cực hơn: Anh và EU có thể tìm cách cải thiện quan hệ, đặc biệt trong các lĩnh vực như thương mại, an ninh, và năng lượng, thông qua việc sửa đổi hoặc bổ sung các điều khoản trong Thỏa thuận Hợp tác và Thương mại (TCA).
- Cạnh tranh căng thẳng: Anh có thể theo đuổi chính sách độc lập mạnh mẽ hơn, tìm cách giảm ảnh hưởng từ EU bằng cách mở rộng quan hệ với các đối tác thương mại khác. Điều này có thể dẫn đến căng thẳng thêm trong thương mại và chính trị.
Khả năng tái gia nhập EU của Vương quốc Anh
- Ngắn hạn: Khả năng Anh tái gia nhập EU là rất thấp. Chính phủ Anh hiện tại không ưu tiên việc trở lại EU và xã hội Anh vẫn còn chia rẽ sâu sắc về vấn đề này.
- Dài hạn: Trong tương lai, nếu dư luận thay đổi và thế hệ trẻ ủng hộ hội nhập Châu Âu, khả năng tái gia nhập có thể được đưa ra thảo luận. Tuy nhiên, việc này đòi hỏi một cuộc trưng cầu dân ý mới và sự chấp thuận từ EU, vốn có thể yêu cầu các điều kiện nghiêm ngặt.
Brexit có phải là tiền lệ cho các quốc gia khác?
- Khả năng “EU-exit” từ các nước khác: Brexit đã tạo tiền lệ, nhưng chưa thúc đẩy làn sóng ly khai mạnh mẽ từ EU. Một số quốc gia như Hungary và Ba Lan có bất đồng với EU nhưng vẫn hưởng lợi lớn từ quỹ hỗ trợ và thị trường chung, khiến việc rời EU kém hấp dẫn hơn.
- Vai trò răn đe của Brexit: Những khó khăn mà Anh đối mặt sau Brexit cũng là lời cảnh báo cho các quốc gia khác về chi phí kinh tế và xã hội nếu rời EU.
Brexit sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến mối quan hệ Anh-EU và các quốc gia Châu Âu khác. Tương lai của Brexit phụ thuộc vào cách Anh điều chỉnh chính sách để giải quyết các thách thức hiện tại và khả năng dư luận xã hội thay đổi trong dài hạn. Tuy Brexit là một sự kiện quan trọng, nhưng việc nó trở thành xu hướng cho các quốc gia khác vẫn còn chưa rõ ràng.
Tác động của Brexit tới Việt Nam
Tác động tới Việt Nam của Brexit là gì? Brexit tác động đáng kể đến Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và đầu tư. Sau khi Anh rời EU, Việt Nam không còn được hưởng quyền tiếp cận tự do với thị trường Anh qua các thỏa thuận EU, nhưng Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Anh (UK-VN FTA) giúp duy trì và mở rộng giao thương, giảm thuế quan cho hàng hóa Việt Nam như dệt may, thủy sản và nông sản.
Mặc dù các rào cản thuế quan mới gây khó khăn, nhưng Việt Nam vẫn có cơ hội thu hút đầu tư từ Anh, đặc biệt trong sản xuất và công nghệ. Brexit cũng thúc đẩy Việt Nam phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu sang Anh và EU khi các quy định thay đổi, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn với Anh và các quốc gia khác ngoài EU.
Kết luận
Hy vọng rằng thông qua nội dung bài viết này, ONUS đã giúp bạn giải đáp thắc mắc Brexit là gì, Brexit xảy ra khi nào, nguyên nhân Brexit,… và quan trọng là lý do tại sao Anh rời EU.
Đây không chỉ là một quyết định mang tính lịch sử mà còn là chất xúc tác cho những thay đổi lớn trong cấu trúc của Liên minh Châu Âu và cách tiếp cận toàn cầu đối với hợp tác quốc tế. Hơn nữa Brexit còn là bài học quý giá cho toàn thế giới về ý nghĩa của sự đoàn kết, khả năng thích nghi và tầm nhìn dài hạn trong một thế giới đang liên tục biến đổi không ngừng.
