Dự trữ ngoại hối là gì? Tại sao phải dự trữ ngoại hối?

Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao các quốc gia lại cần phải tích trữ một lượng lớn ngoại tệ? Dự trữ ngoại hối đóng vai trò quan trọng như thế nào trong nền kinh tế quốc gia và toàn cầu? Hãy cùng khám phá khái niệm này và tìm hiểu lý do vì sao việc dự trữ ngoại hối lại cần thiết đến vậy. 

1. Dự trữ ngoại hối là gì?

Dự trữ ngoại hối là tài sản được định giá theo một loại tiền tệ nước ngoài do ngân hàng trung ương nắm giữ. 

Những tài sản này phục vụ cho nhiều mục đích: điều chỉnh chính sách tiền tệ, cân bằng thanh toán, tác động đến tỷ giá hối đoái của đồng tiền quốc gia, duy trì niềm tin vào thị trường tài chính,…

Tuy nhiên, một trong những mục đích quan trọng nhất của việc tích trữ ngoại tệ là để đảm bảo rằng cơ quan chính phủ trung ương có nguồn dự phòng cần thiết nếu đồng tiền quốc gia mất giá nhanh chóng hoặc mất hoàn toàn khả năng thanh toán. 

2. Tài sản dự trữ ngoại hối là gì?

Tài sản dự trữ có thể bao gồm các thành phần như:

• Ngoại tệ tiền mặt
• Tiền gửi ngoại tệ ở ngân hàng
• Chứng khoán chính phủ của loại tiền tệ dự trữ (cổ phiếu, trái phiếu)
• Vàng
• Quyền rút vốn đặc biệt (SDR)

Hầu hết các khoản dự trữ được nắm giữ bằng Đô la Mỹ vì đây là loại tiền tệ được giao dịch nhiều nhất trên thế giới. Các nhà kinh tế cho rằng việc nắm giữ khoản tích trữ bằng một đồng tiền không liên kết trực tiếp với tiền tệ nội địa là một chiến lược thận trọng. Điều này tạo ra một lớp đệm bảo vệ trong trường hợp thị trường gặp biến động bất ngờ.

Tuy nhiên, chiến lược này ngày càng trở nên khó khăn hơn khi các đồng tiền ngày càng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, do sự thuận tiện trong giao dịch toàn cầu ngày nay.

Tài sản dự trữ thường là các ngoại tệ mạnh như USD, GBP, EUR,… nhưng phổ biến nhất vẫn là USD.

3. Các nguồn tạo nên chính sách dự trữ ngoại hối là gì?

Theo quy định tại Nghị định 50/2014/NĐ-CP, dự trữ ngoại hối quốc gia được hình thành từ nhiều nguồn đa dạng. Cụ thể, Điều 5 của Nghị định này đã chỉ ra năm nguồn chính:

• Thứ nhất, nguồn ngoại tệ được mua từ ngân sách nhà nước và thông qua các giao dịch trên thị trường ngoại hối.
• Thứ hai, các khoản ngoại tệ có được từ việc vay mượn từ các ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế.
• Thứ ba, phần ngoại tệ đến từ tiền gửi của Kho bạc Nhà nước cũng như các tổ chức tín dụng trong nước.
• Thứ tư, nguồn ngoại tệ được tạo ra từ lợi nhuận đầu tư của chính khoản dự trữ ngoại hối nhà nước.
• Cuối cùng, Nghị định cũng đề cập đến khả năng bổ sung dự trữ ngoại hối từ các nguồn khác ngoài bốn nguồn kể trên.

Qua đó, có thể thấy rằng việc xây dựng và duy trì tích trữ ngoại tệ quốc gia là một quá trình đa chiều, liên quan đến nhiều hoạt động kinh tế và tài chính khác nhau của đất nước.

4. Dự trữ ngoại hối để làm gì?

4.1. Điều chỉnh tỷ giá hối đoái

Dự trữ ngoại hối cho phép ngân hàng trung ương can thiệp vào thị trường ngoại hối để điều chỉnh tỷ giá hối đoái. Khi đồng nội tệ mất giá quá nhanh, ngân hàng trung ương có thể bán ngoại tệ từ kho dự trữ để mua lại nội tệ, làm tăng giá trị đồng tiền trong nước. 

Ngược lại, khi nội tệ tăng giá quá cao, ngân hàng trung ương có thể mua vào ngoại tệ, bán ra nội tệ để giảm giá trị đồng tiền trong nước. Việc này giúp duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái, tránh những biến động mạnh có thể gây bất ổn cho nền kinh tế.

Tỷ giá USD/VND

4.2. Dự phòng khủng hoảng

Dự trữ ngoại hối đóng vai trò như một “chiếc phao an toàn” trong trường hợp xảy ra khủng hoảng tài chính hoặc kinh tế. Khi đối mặt với tình trạng khẩn cấp như khủng hoảng tiền tệ, suy thoái kinh tế toàn cầu, hoặc thiên tai lớn, quốc gia có thể sử dụng dự trữ ngoại hối để ổn định nền kinh tế và đáp ứng các nhu cầu tài chính cấp bách.

Điều này giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và công chúng vào khả năng chống chọi với các cú sốc kinh tế của quốc gia.

4.3. Mở cửa thương mại quốc tế

Dự trữ ngoại hối đảm bảo khả năng thanh toán cho các giao dịch thương mại quốc tế. Khi một quốc gia nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ, họ cần có ngoại tệ để thanh toán.

Dự trữ ngoại hối đủ lớn cho phép quốc gia duy trì hoạt động nhập khẩu ổn định, đặc biệt là đối với các mặt hàng thiết yếu như năng lượng, nguyên liệu thô và công nghệ. Điều này giúp thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế và duy trì mối quan hệ thương mại tốt đẹp với các đối tác trên toàn cầu.

4.4. Thực hiện nghĩa vụ tài chính quốc tế

Dự trữ ngoại hối giúp quốc gia đáp ứng các nghĩa vụ tài chính quốc tế. Điều này bao gồm việc trả nợ nước ngoài, thanh toán lãi suất cho các khoản vay quốc tế, và đáp ứng các cam kết tài chính với các tổ chức lớn trên thế giới như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hoặc Ngân hàng Thế giới. 

Khả năng thực hiện đúng hạn các nghĩa vụ này giúp nâng cao uy tín và xếp hạng tín dụng của quốc gia trên trường quốc tế.

Ngoại tệ được sử dụng để thanh toán các khoản nợ quốc tế dễ dàng hơn

4.5. Thu hút nguồn vốn nước ngoài

Một lượng dự trữ ngoại hối lớn và ổn định là tín hiệu tích cực đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Nó thể hiện sức mạnh tài chính và khả năng quản lý kinh tế vĩ mô hiệu quả của quốc gia. 

Điều này giúp thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư gián tiếp vào thị trường chứng khoán và trái phiếu trong nước. Nguồn vốn nước ngoài này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và chuyển giao công nghệ.

4.6. Duy trì tỷ giá nội tệ thấp hơn ngoại tệ khác

Trong một số trường hợp, quốc gia có thể sử dụng dự trữ ngoại hối để duy trì tỷ giá nội tệ ở mức thấp hơn so với các đồng ngoại tệ khác. Chiến lược này nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu trên thị trường quốc tế, từ đó thúc đẩy xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế. 

Tuy nhiên, việc áp dụng chiến lược này cần được cân nhắc kỹ lưỡng và thực hiện một cách hợp lý để tránh gây ra những bất ổn kinh tế và căng thẳng trong quan hệ thương mại với các quốc gia khác.

5. Top 10 quốc gia có dự trữ ngoại hối lớn nhất

Dưới đây là bảng danh sách Top 10 quốc gia có dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới tính đến hết Quý 2/2024:

6. Quỹ dự trữ ngoại hối Việt Nam 2024

Quỹ dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã có những diễn biến tích cực trong năm 2024. Theo báo cáo mới nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tính đến đầu tháng 3/2024, tổng tài sản dự trữ của Việt Nam đã đạt trên 93 tỷ USD, tăng lên vị trí thứ 30 trong bảng xếp hạng toàn cầu. 

Sự gia tăng này được hỗ trợ bởi nhiều yếu tố thuận lợi. Trong 7 tháng đầu năm 2024, Việt Nam ghi nhận thặng dư thương mại cao lên đến 14,5 tỷ USD. Đồng thời, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thực hiện cũng tăng mạnh 8,4% so với cùng kỳ năm trước.

Biểu đồ cho thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ trong dự trữ ngoại hối Việt Nam

7. Tổng kết

Dự trữ ngoại hối đóng một vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự ổn định và phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Đây không chỉ là một khoản tiền dự phòng đơn thuần, mà còn là công cụ chiến lược giúp các nước bảo vệ nền kinh tế trước những biến động bất ngờ, duy trì giá trị đồng tiền nội tệ, và tăng cường vị thế trên trường quốc tế. 

Việc quản lý tài sản dự trữ này một cách hiệu quả đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và chiến lược dài hạn từ các nhà hoạch định chính sách. Mặc dù có thể gặp phải những thách thức trong quá trình quản lý, nhưng lợi ích mà dự trữ ngoại hối mang lại là không thể phủ nhận.