Top 10 cuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất thế giới: Bài học cho giới đầu tư

Khủng hoảng tài chính là gì? Top các cuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất

Theo ước tính, mỗi cuộc khủng hoảng tài chính khiến nền kinh tế thế giới tổn thất từ 20 – 40% giá trị và cần đến cả thập kỷ để phục hồi lại tình trạng ban đầu.

Vậy khủng hoảng tài chính là gì và thế lực nào đã tạo ra những cú sốc kinh tế theo chu kỳ này? 

Cùng ONUS khám phá 8 bài học “xương máu” cho giới đầu tư qua phân tích về 10 cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng nhất mọi thời đại trong bài viết dưới đây nhé!

1. Khủng hoảng tài chính là gì? 

1.1. Định nghĩa về khủng hoảng tài chính

Khủng hoảng tài chính (Financial Crisis) là một hiện tượng kinh tế xảy ra khi toàn bộ hệ thống tài chính bị gián đoạn nghiêm trọng, do các nguyên nhân như bong bóng tài sản, nợ công quá mức hay chính sách tiền tệ không hợp lý, gây sự sụt giảm lớn về giá trị tài sản, suy thoái kinh tế, thất nghiệp tăng cao và giảm sút niềm tin vào nền kinh tế.

4 giai đoạn chính trong chu kỳ kinh tế

Giải thích một cách dễ hiểu hơn, hãy tưởng tượng rằng trong một khu phố, mọi người đều vay tiền từ ngân hàng để mở quán cà phê. Ngày càng có nhiều người tham gia khiến giá thuê mặt bằng tăng vọt. Tuy nhiên, đến một thời điểm, khu phố có quá nhiều quán cà phê trong khi lượng khách hàng không hề tăng thêm. Các quán cà phê bắt đầu ế ẩm, không có tiền trả nợ cho ngân hàng, nhiều người phải đóng cửa. Ngân hàng không thu hồi được tiền cho vay. Đây là một mô hình thu nhỏ của khủng hoảng tài chính.

1.2. Cách nhận biết khủng hoảng tài chính

Khủng hoảng tài chính có thể được nhận biết thông qua các dấu hiệu sau:

Dấu hiệu nhận biết khủng hoảng tài chính

• Sự sụp đổ của thị trường chứng khoán: Thị trường chứng khoán thường là nơi đầu tiên phản ánh sự bất ổn tài chính. Giá cổ phiếu giảm mạnh trong thời gian ngắn là dấu hiệu cảnh báo của khủng hoảng.
• Sự tăng cao của tỷ lệ nợ xấu: Khi các ngân hàng bắt đầu gặp khó khăn trong việc thu hồi nợ, điều này thường báo hiệu rằng hệ thống tài chính có vấn đề.
• Khủng hoảng thanh khoản: Khi các tổ chức tài chính không thể đáp ứng được nhu cầu rút tiền của khách hàng hoặc không thể vay mượn trên thị trường tiền tệ, hệ thống tài chính có nguy cơ sụp đổ.
• Sự gia tăng đột biến của lãi suất: Lãi suất tăng cao thường là kết quả của sự thắt chặt tín dụng, làm giảm khả năng vay mượn và đầu tư, gây ra suy thoái kinh tế.
• Tỷ lệ thất nghiệp tăng: Một dấu hiệu phổ biến của khủng hoảng tài chính là việc các doanh nghiệp phá sản hoặc cắt giảm lao động, dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng của tỷ lệ thất nghiệp.

1.3. Các giai đoạn chính của khủng hoảng tài chính

Một cuộc khủng hoảng tài chính thường diễn biến qua 5 giai đoạn chính: Tích lũy bong bóng tài chính, vỡ bong bóng, khủng hoảng thanh khoản, suy thoái kinh tế và phục hồi sau khủng hoảng.

Giai đoạn 1: Giai đoạn tích lũy bong bóng tài chính

Đây là giai đoạn mà nền kinh tế phát triển nóng với các hoạt động đầu cơ tài sản như chứng khoán, bất động sản, hoặc các sản phẩm tài chính phức tạp. Tài sản được thổi phồng lên cao hơn giá trị thực của chúng.

Ví dụ: Sự bùng nổ của thị trường bất động sản tại Mỹ trước cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Giai đoạn 2: Vỡ bong bóng

Khi thị trường đạt đến điểm mà giá tài sản không còn được hỗ trợ bởi nền tảng kinh tế, bong bóng tài sản vỡ. Các nhà đầu tư mất niềm tin, bán tháo tài sản, và giá trị tài sản giảm mạnh.

Ví dụ: Ngày “Thứ Ba Đen Tối” trong cuộc Đại Suy Thoái 1929 khi chỉ số chứng khoán Dow Jones sụt giảm mạnh.

Giai đoạn 3: Khủng hoảng thanh khoản

Các tổ chức tài chính và doanh nghiệp bắt đầu gặp khó khăn trong việc trả nợ và duy trì thanh khoản. Điều này dẫn đến làn sóng phá sản và sự mất niềm tin trong toàn bộ hệ thống tài chính.

Ví dụ: Sự sụp đổ của ngân hàng Lehman Brothers trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Giai đoạn 4: Suy thoái kinh tế

Khủng hoảng tài chính dẫn đến suy thoái kinh tế, khi hoạt động kinh tế giảm sút, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, và chính phủ phải can thiệp bằng các gói cứu trợ và chính sách kích thích kinh tế.

Ví dụ: Giai đoạn 2008-2009 khi các nền kinh tế lớn trên thế giới đều rơi vào suy thoái nặng nề sau khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Giai đoạn 5: Phục hồi kinh tế sau khủng hoảng

Sau một thời gian suy thoái, các biện pháp kinh tế dần có tác động và nền kinh tế bắt đầu phục hồi. Tuy nhiên, quá trình này có thể mất nhiều năm và thường để lại các hậu quả dài hạn.

Ví dụ: Phải mất nhiều năm để nền kinh tế toàn cầu phục hồi hoàn toàn sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Việc nhận biết sớm và hiểu các giai đoạn của khủng hoảng tài chính có thể giúp nhà đầu tư và các tổ chức tài chính đưa ra quyết định đúng đắn, giảm thiểu thiệt hại.

2. Tổng hợp 10 cuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất trong lịch sử nhân loại

Dưới đây là 10 cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng nhất trong lịch sử thế giới mà ONUS đã tổng hợp:

Đừng bỏ lỡ những phân tích chuyên sâu dưới đây để hiểu rõ hơn về từng cuộc khủng hoảng tài chính nhé!

#1: Khủng hoảng châu Âu Thế kỷ 14 (Cái chết đen)

Khủng hoảng châu Âu TK14 (Cái chết đen)

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Vào thế kỷ 14, Châu Âu đang trong thời kỳ phát triển về mặt thương mại và nông nghiệp nhưng cũng đối mặt với một số khó khăn về kinh tế và xã hội:

• Nền nông nghiệp truyền thống: Nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào lao động tay chân, hiệu suất thấp và thời tiết không ổn định. Nạn đói là một vấn đề thường xuyên, điển hình là nạn đói lớn năm 1315 – 1317 đã khiến nhiều khu vực rơi vào khủng hoảng lương thực.
• Gia tăng dân số: Dân số tăng nhanh trong nhiều thế kỷ trước đã gây áp lực lớn lên hệ thống tài nguyên và đất đai, khiến sản lượng nông nghiệp khó đáp ứng nhu cầu.
• Thương mại phát triển: Sự mở rộng của các thành phố và tuyến đường thương mại đã tạo ra sự thịnh vượng, nhưng đồng thời cũng làm tăng khả năng lan truyền bệnh dịch.

Nguyên nhân chính

Cuộc khủng hoảng Châu Âu thế kỷ 14, còn được biết đến với cái tên “Cái chết đen” (The Black Death), chủ yếu bắt nguồn từ sự bùng phát của bệnh dịch hạch (Bubonic plague). Bệnh dịch này được truyền qua bọ chét sống trên loài chuột và đã lan truyền từ châu Á sang châu Âu thông qua các tuyến đường thương mại.

• Nguyên nhân chính: Bệnh dịch xuất phát từ Trung Á, lây lan qua các con đường thương mại đến vùng Địa Trung Hải, rồi lan ra toàn bộ châu Âu. Bệnh dịch này được cho là đã bùng phát mạnh từ năm 1347-1351.
• Nguyên nhân thúc đẩy: Điều kiện vệ sinh tồi tệ trong các thành phố đông đúc của châu Âu và việc di chuyển của thương nhân giữa các thành phố khiến bệnh dịch lan nhanh.

Diễn biến 

• Dịch bệnh bùng phát dữ dội: Bệnh dịch hạch chính thức bùng phát vào năm 1347 tại Châu Âu khi các tàu thuyền từ Trung Á chở theo hàng hóa và dịch bệnh bắt đầu lan rộng. Trong vòng vài năm sau đó, nó đã lan ra hầu hết các nước châu Âu.
• Tốc độ lan truyền khủng khiếp: Bệnh lây truyền rất nhanh qua các vùng đông dân cư, đặc biệt là các thành phố lớn như London, Paris, Florence. Các biện pháp kiểm soát bệnh yếu kém và y tế thô sơ không thể đối phó với sự tàn phá của bệnh dịch.
• Tỷ lệ tử vong chưa từng thấy: Ước tính đã có khoảng 30 – 60% dân số châu Âu, tương đương với khoảng 75 – 200 triệu người tử vong do dịch hạch trong thời kỳ này.

Khủng hoảng châu Âu thế kỷ 14 đã gây ra những hậu quả thảm khốc cho khu vực

Tác động

Cuộc khủng hoảng Châu Âu thế kỷ 14 là một trong những sự kiện đáng nhớ nhất trong lịch sử nhân loại, không chỉ vì số người chết khổng lồ mà còn vì những thay đổi kinh tế, xã hội sâu sắc mà nó gây ra.

• Thị trường lao động: Sự suy giảm nghiêm trọng dân số dẫn đến thiếu lao động trầm trọng. Nhiều trang trại bị bỏ hoang và sản xuất nông nghiệp giảm mạnh, gây ra nạn đói và suy thoái kinh tế. Do thiếu nhân lực, giá trị của lao động tăng lên, và công nhân có thể yêu cầu mức lương cao hơn. Điều này đã thay đổi cấu trúc xã hội và quyền lực của giai cấp nông dân trong xã hội phong kiến. 
• Thị trường hàng hóa: Nguồn cung lương thực và hàng hóa giảm dẫn đến sự tăng giá. Sự khan hiếm hàng hóa và lương thực đã gây ra lạm phát tại nhiều khu vực. Sự gián đoạn của các tuyến thương mại do bệnh dịch và mất đi một lượng lớn thương nhân đã gây ra sự suy thoái trong hoạt động kinh tế, làm giảm sản xuất và xuất khẩu.
• Thị trường bất động sản: Giá đất giảm mạnh khi số lượng lớn đất đai bị bỏ hoang do cái chết của những người sở hữu. 

Bài học rút ra

1. Sự phụ thuộc vào lao động: Thiếu hụt nhân lực có thể khiến nền kinh tế đối mặt với khó khăn nghiêm trọng. Đây là bài học về tầm quan trọng của việc đầu tư vào công nghệ và năng suất lao động để giảm bớt sự phụ thuộc vào lao động thủ công.
2. Đa dạng hóa sản xuất và thị trường: Khi các nguồn lực sản xuất bị gián đoạn, nền kinh tế cần phải có khả năng thích nghi và chuyển hướng sang các ngành công nghiệp khác. Việc phụ thuộc quá nhiều vào nông nghiệp và lao động tay chân đã khiến Châu Âu không thể phục hồi nhanh chóng.
3. Tầm quan trọng của y tế công cộng: Cái chết đen cho thấy cách mà một cuộc khủng hoảng bất ngờ như dịch bệnh có thể gây ra sự đổ vỡ trên diện rộng cho xã hội và kinh tế. Điều này đã trở thành nền tảng cho sự phát triển của y học và vệ sinh trong các thế kỷ sau đó.

#2: Khủng hoảng Hoa Tulip (1637)

Khủng hoảng Hoa Tulip 1637

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Vào đầu thế kỷ 17, Hà Lan là một trong những trung tâm kinh tế lớn nhất châu Âu với sự phát triển mạnh mẽ về thương mại và tài chính. Đây là thời kỳ của sự thịnh vượng do Hà Lan kiểm soát nhiều tuyến đường thương mại quan trọng, đặc biệt là Đông Ấn Độ. 

Sự giàu có của tầng lớp thượng lưu khiến họ tìm kiếm các biểu tượng của sự sang trọng, và hoa tulip – loài hoa quý hiếm và độc đáo – trở thành một mặt hàng rất được ưa chuộng.

• Nền kinh tế: Phát triển thương mại, chủ yếu dựa vào hải quân và các hoạt động buôn bán. Hà Lan lúc đó cũng có một trong những thị trường chứng khoán sớm nhất trên thế giới.
• Tầng lớp giàu có: Tầng lớp thượng lưu tìm kiếm các sản phẩm xa xỉ như hoa tulip để thể hiện địa vị xã hội.

Nguyên nhân chính

Nguyên nhân chính dẫn đến khủng hoảng hoa tulip là sự đầu cơ thái quá vào giá của loài hoa này. Tulip trở thành một biểu tượng của sự giàu có và quý phái, thu hút sự quan tâm từ giới thượng lưu và các nhà đầu tư:

• Sự khan hiếm của hoa Tulip: Tulip là loài hoa tương đối mới và khó trồng, khiến nguồn cung thấp và giá cả tăng cao.
• Đầu cơ giá hoa Tulip: Nhà đầu tư bắt đầu mua hoa Tulip với hy vọng giá sẽ tiếp tục tăng, mà không xem xét đến giá trị thực của nó. Điều này tạo ra một bong bóng tài sản.

Khủng hoảng hoa Tulip năm 1637 là bài học đắt giá khi đầu cơ mù quáng mà không quan tâm đến giá trị thực của tài sản.

Diễn biến 

• Giá hoa Tulip tăng đột biến: Từ những năm 1620, giá của các giống hoa tulip quý hiếm như Semper Augustus bắt đầu tăng mạnh. Vào thời điểm đỉnh điểm, một củ hoa tulip có giá trị tương đương với một ngôi nhà tại Amsterdam.
• Sự tham gia của nhiều tầng lớp xã hội: Không chỉ tầng lớp thượng lưu, mà ngay cả những người dân bình thường cũng tham gia vào cơn sốt tulip, hy vọng kiếm lời nhanh chóng từ việc mua và bán lại hoa tulip.
• Bong bóng vỡ: Khi giá đạt đỉnh, nhà đầu tư nhận ra rằng giá hoa tulip đã quá cao và không còn giá trị thực tế. Bong bóng nhanh chóng vỡ, dẫn đến sự sụt giảm mạnh về giá chỉ trong vài ngày.

Khủng hoảng hoa Tulip năm 1637 là bài học đắt giá khi đầu cơ mù quáng mà không xem xét giá trị thực của tài sản.

Tác động

• Thị trường bất động sản: Nhiều người mất trắng tài sản do đã thế chấp nhà cửa và đất đai để đầu tư vào hoa tulip. Nền kinh tế Hà Lan chịu thiệt hại lớn, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân. Những nhà đầu tư mất tài sản phải bán đi bất động sản và tài sản cá nhân để trả nợ, dẫn đến sự đình trệ trong thị trường nhà đất.
• Thị trường đầu tư: Thị trường hoa tulip gần như sụp đổ hoàn toàn. Giá trị của hoa tulip giảm mạnh chỉ trong một thời gian ngắn, dẫn đến sự mất mát lớn về tài chính. Sự kiện này cũng khiến người ta nghi ngờ về sự ổn định của thị trường chứng khoán non trẻ của Hà Lan.

Bài học rút ra

1. Rủi ro từ đầu cơ: Khủng hoảng Hoa Tulip là một trong những bài học lớn nhất về việc đầu tư theo xu hướng mà không có sự đánh giá kỹ lưỡng về giá trị thực. Việc đầu cơ thái quá vào một loại tài sản có thể tạo ra bong bóng và gây ra thiệt hại nặng nề khi bong bóng vỡ.
2. Đánh giá giá trị thực của tài sản: Nhà đầu tư cần luôn nhớ rằng giá trị thực tế của tài sản cần phải dựa trên cơ sở nhu cầu thực và giá trị sử dụng, không phải chỉ vì sự khan hiếm hay mong đợi giá trị sẽ tăng.

#3: Khủng hoảng tín dụng (1772)

Khủng hoảng tín dụng 1772

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Cuộc khủng hoảng tín dụng 1772 diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế châu Âu đang phát triển mạnh mẽ nhờ vào thương mại quốc tế và sự mở rộng của các đế quốc châu Âu, đặc biệt là Vương quốc Anh. London lúc bấy giờ là trung tâm tài chính lớn nhất thế giới, và nhiều nhà đầu tư đã vay tiền để đầu tư vào các dự án thương mại và thuộc địa.

• Sự phát triển của hệ thống ngân hàng: Ngân hàng và hệ thống tín dụng phát triển mạnh mẽ, cung cấp các khoản vay lớn cho các nhà đầu tư và thương nhân.
• Thương mại quốc tế: Sự thịnh vượng nhờ vào các hoạt động buôn bán trên khắp các thuộc địa và giao thương hàng hóa.

Nguyên nhân chính

Nguyên nhân chính của cuộc khủng hoảng tín dụng 1772 là sự sụp đổ của một trong những ngân hàng lớn nhất London vào thời điểm đó: Fordyce.

• Đầu cơ tín dụng: Nhiều nhà đầu tư đã vay mượn rất nhiều tiền từ ngân hàng để đầu tư vào thị trường chứng khoán và các dự án thuộc địa, tạo ra một môi trường tín dụng không bền vững.
• Sự vỡ nợ của ngân hàng Fordyce: Khi ngân hàng này phá sản vào tháng 6 năm 1772, nó gây ra một loạt các đợt vỡ nợ liên quan đến nhiều ngân hàng và nhà đầu tư khác, làm mất niềm tin trong toàn bộ hệ thống tài chính.

Diễn biến

• Khởi phát từ London: Khi ngân hàng Fordyce phá sản, các nhà đầu tư bắt đầu lo lắng về tính thanh khoản của các ngân hàng khác. Điều này dẫn đến sự rút vốn ồ ạt, gây ra khủng hoảng tín dụng.
• Lây lan toàn châu Âu: Từ London, cuộc khủng hoảng nhanh chóng lan ra các trung tâm tài chính lớn khác của châu Âu như Amsterdam và Paris. Nhiều ngân hàng ở các thành phố này cũng phá sản do không thể thu hồi được các khoản vay.

Khủng hoảng tín dụng năm 1772 đã khiến hàng trăm ngân hàng tại các trung tâm tài chính lớn của châu Âu phải đóng cửa.

Tác động

• Thị trường tài chính: Khủng hoảng tín dụng đã làm gián đoạn hệ thống tín dụng và gây ra tình trạng khan hiếm vốn trên toàn châu Âu. Nhiều ngân hàng lớn bị phá sản, khiến hệ thống tín dụng quốc tế bị đóng băng. Các nhà đầu tư và thương nhân không còn có thể vay vốn để tiếp tục hoạt động, dẫn đến suy giảm thương mại.
• Thị trường chứng khoán: Giá cổ phiếu giảm mạnh do sự mất mát niềm tin của nhà đầu tư và việc bán tháo cổ phiếu.
• Suy thoái kinh tế: Sự mất mát về niềm tin trong hệ thống tài chính làm đình trệ các hoạt động thương mại quốc tế và ảnh hưởng mạnh đến nền kinh tế toàn cầu.

Bài học rút ra

• Quản lý rủi ro tín dụng: Khủng hoảng tín dụng 1772 cho thấy sự nguy hiểm của việc đầu cơ tín dụng và việc phụ thuộc quá nhiều vào các khoản vay để đầu tư. Hệ thống tài chính cần có các biện pháp quản lý rủi ro tín dụng chặt chẽ để tránh tình trạng vỡ nợ dây chuyền.
• Giám sát hoạt động ngân hàng: Sự phá sản của ngân hàng Fordyce đã làm nổi bật tầm quan trọng của việc giám sát các hoạt động ngân hàng để đảm bảo rằng các khoản vay được thực hiện một cách có trách nhiệm và dựa trên cơ sở tài chính vững mạnh.

#4: Khủng hoảng tài chính (1929) – Đại suy thoái

Khủng hoảng tài chính 1929 (Đại suy thoái)

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Cuộc Đại Suy Thoái 1929 xảy ra trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ và toàn cầu đang trải qua thời kỳ thịnh vượng sau Thế chiến thứ nhất, được gọi là “Roaring Twenties”. Đây là thời kỳ của sự tăng trưởng mạnh mẽ về sản xuất công nghiệp, tiêu dùng gia tăng, và thị trường chứng khoán bùng nổ.

• Nền kinh tế Mỹ: Tăng trưởng kinh tế nhờ vào sản xuất hàng loạt và tiêu dùng lớn. Sự phát triển của thị trường chứng khoán đã thu hút một lượng lớn nhà đầu tư.
• Thị trường chứng khoán: Từ 1920 đến 1929, chỉ số Dow Jones tăng gần gấp bốn lần. Tâm lý đầu cơ lan rộng, và nhiều người vay mượn để đầu tư vào cổ phiếu.

Nguyên nhân chính

• Bong bóng chứng khoán: Nhà đầu tư liên tục mua cổ phiếu với kỳ vọng giá sẽ tiếp tục tăng, tạo ra một bong bóng tài sản. Đòn bẩy tài chính cao khiến nhiều người tham gia vào thị trường chứng khoán mà không hiểu rõ rủi ro.
• Cầu tiêu dùng suy giảm: Nền kinh tế sản xuất quá mức, nhưng nhu cầu tiêu thụ hàng hóa không theo kịp. Các dấu hiệu suy giảm trong tiêu dùng dẫn đến việc các doanh nghiệp tích lũy hàng tồn kho, khiến lợi nhuận giảm.
• Ngân hàng và tín dụng: Các ngân hàng cho vay tín dụng không kiểm soát, tạo ra rủi ro lớn khi nhà đầu tư không thể trả nợ.

Diễn biến

• Ngày Thứ Năm Đen Tối (24/10/1929): Bắt đầu sự sụp đổ của thị trường chứng khoán, với sự giảm giá mạnh của nhiều cổ phiếu. Chỉ trong một ngày, 12.9 triệu cổ phiếu được giao dịch, khiến giá trị tài sản sụt giảm.
• Ngày Thứ Ba Đen Tối (29/10/1929): Đây là ngày đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của thị trường, khi chỉ số Dow Jones giảm hơn 12%. Hàng triệu nhà đầu tư mất trắng tài sản.
• Sự lây lan toàn cầu: Cuộc khủng hoảng nhanh chóng lan ra các nước châu Âu, nơi phụ thuộc nhiều vào đầu tư từ Mỹ.

Sau khi tăng phi mã gấp 4 lần, chỉ số Dow Jones bắt đầu lao dốc vào năm 1929, đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của thị trường chứng khoán Mỹ, bắt đầu cuộc Đại suy thoái kéo dài 10 năm sau đó | Nguồn: Macrotrends

Tác động

• Suy thoái kinh tế toàn cầu: Tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt. Ở Mỹ, tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh điểm gần 25%, và các quốc gia như Đức, Anh và Pháp cũng rơi vào tình trạng tương tự. Hàng ngàn ngân hàng phá sản vì không thu hồi được các khoản nợ. Gần 9.000 ngân hàng ở Mỹ phải đóng cửa trong giai đoạn 1929-1933. Đầu tư và tiêu dùng giảm sút nghiêm trọng, dẫn đến sự suy thoái kéo dài trong nhiều năm.
• Thị trường chứng khoán: Chỉ số Dow Jones mất gần 90% giá trị từ năm 1929 đến năm 1932. Phải đến năm 1954, thị trường chứng khoán Mỹ mới phục hồi lại mức trước khủng hoảng.
• Thị trường bất động sản: Giá nhà đất lao dốc do thiếu nguồn tín dụng và suy thoái kinh tế. Nhiều người mất nhà cửa vì không trả được nợ thế chấp.
• Thị trường vàng: Trong cuộc Đại Suy Thoái, vàng đóng vai trò quan trọng như một tài sản trú ẩn an toàn khi thị trường chứng khoán sụp đổ. Nhu cầu vàng tăng cao, nhưng hệ thống bản vị vàng đã hạn chế khả năng điều chỉnh chính sách tiền tệ của các quốc gia. Năm 1933, Mỹ từ bỏ chế độ bản vị vàng để ngăn cản việc tích trữ vàng và ổn định kinh tế. Việc này dẫn đến chính sách thu gom vàng của chính phủ Mỹ, làm giảm lưu thông vàng tự do.

Bài học rút ra

• Tránh sử dụng đòn bẩy quá mức: Một trong những bài học lớn nhất từ cuộc Đại Suy Thoái là việc sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức có thể tạo ra bong bóng và gây thiệt hại khi bong bóng vỡ.
• Quản lý rủi ro tín dụng: Các ngân hàng cần kiểm soát tín dụng và không cấp phát các khoản vay không bền vững.
• Tầm quan trọng của chính sách tiền tệ: Ngân hàng trung ương cần can thiệp kịp thời bằng cách điều chỉnh lãi suất và bơm thanh khoản để ngăn ngừa các đợt suy thoái trầm trọng.

#5: Khủng hoảng dầu mỏ (1979)

Khủng hoảng dầu mỏ 1973

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Vào đầu thập niên 1970, các nước phương Tây và Mỹ phụ thuộc lớn vào dầu mỏ nhập khẩu từ Trung Đông để phục vụ cho sự phát triển công nghiệp và đời sống hàng ngày. Đồng thời, mối quan hệ căng thẳng giữa phương Tây và các quốc gia Ả Rập trong bối cảnh chiến tranh Trung Đông đã tạo ra nguy cơ về nguồn cung dầu mỏ.

• Sự phát triển kinh tế phương Tây: Sau Thế chiến thứ hai, các quốc gia phương Tây trải qua một thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, đặc biệt là nhờ nguồn cung dầu mỏ dồi dào và giá rẻ.
• Chính trị quốc tế: Căng thẳng gia tăng giữa các nước Ả Rập và Israel, với sự ủng hộ của Mỹ và các nước phương Tây đối với Israel.

Nguyên nhân chính

• Cắt giảm nguồn cung dầu mỏ: Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), dẫn đầu bởi các nước Ả Rập, quyết định cắt giảm sản lượng dầu mỏ để phản đối sự hỗ trợ của phương Tây đối với Israel trong chiến tranh Yom Kippur (1973).
• Lệnh cấm vận dầu mỏ: OPEC áp đặt lệnh cấm vận đối với các quốc gia ủng hộ Israel, đặc biệt là Mỹ và các nước Tây Âu, gây ra sự khan hiếm dầu mỏ nghiêm trọng trên thị trường quốc tế.

Diễn biến

• Giá dầu tăng đột biến: Giá dầu thô đã tăng hơn 300% trong vòng vài tháng. Điều này đã gây sốc cho toàn bộ nền kinh tế thế giới.
• Khan hiếm dầu mỏ: Các nước phương Tây gặp khó khăn trong việc nhập khẩu dầu mỏ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng. Nhiều nước phải áp dụng biện pháp tiết kiệm năng lượng như giảm thời gian làm việc và cấm lưu thông xe hơi vào cuối tuần.
• Khủng hoảng năng lượng toàn cầu: Sự khan hiếm dầu mỏ không chỉ gây ra sự gián đoạn trong sản xuất công nghiệp mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của hàng triệu người.

Cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 đã chứng kiến giá dầu thô tăng 300% chỉ trong vòng vài tháng, tạo cú sốc cho toàn bộ nền kinh tế thế giới. | Nguồn: Macrotrends

Tác động

• Suy thoái kinh tế toàn cầu: Các nền kinh tế lớn như Mỹ, Nhật Bản và các nước Tây Âu rơi vào suy thoái do chi phí năng lượng tăng cao làm giảm sức mua và sản xuất. Giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng mạnh do chi phí năng lượng tăng cao. Tỷ lệ lạm phát tại các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đạt mức 2 con số trong nhiều năm sau đó.
• Thị trường chứng khoán: Sự gia tăng đột biến của chi phí năng lượng đã khiến nhiều công ty lớn gặp khó khăn, đặc biệt là các ngành công nghiệp phụ thuộc vào dầu mỏ. Giá cổ phiếu sụt giảm nghiêm trọng, gây ra sự giảm sút trong niềm tin của nhà đầu tư.
• Thị trường dầu mỏ: Từ sau khủng hoảng, các nước nhập khẩu dầu phải điều chỉnh chính sách năng lượng và tìm kiếm nguồn cung khác ngoài OPEC. Nhiều quốc gia bắt đầu tập trung vào việc phát triển năng lượng thay thế.
• Thị trường vàng: Khủng hoảng dầu mỏ 1973 khiến giá vàng thế giới tăng vọt do lạm phát cao và sự mất giá của đồng USD. Nhà đầu tư đổ xô vào vàng như một nơi trú ẩn an toàn trước sự bất ổn kinh tế toàn cầu. Giá vàng tăng từ 35 USD/ounce lên hơn 120 USD/ounce trong vài năm, trở thành tài sản có giá trị bảo vệ chống lại lạm phát và khủng hoảng năng lượng.

Bài học rút ra

• Sự phụ thuộc vào một nguồn cung năng lượng: Khủng hoảng dầu mỏ 1973 cho thấy rủi ro của việc phụ thuộc quá lớn vào một nguồn cung năng lượng. Điều này thúc đẩy các nước phương Tây tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế và đa dạng hóa nguồn cung dầu mỏ.
• Tầm quan trọng của an ninh năng lượng: Các quốc gia cần xây dựng các chiến lược dự phòng và đảm bảo khả năng tự cung cấp năng lượng trong trường hợp nguồn cung quốc tế bị gián đoạn.
• Quản lý lạm phát và tăng trưởng: Cuộc khủng hoảng đã khiến các chính phủ nhận ra tầm quan trọng của việc duy trì sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát, đặc biệt trong những giai đoạn khủng hoảng năng lượng.

#6: Khủng hoảng tài chính châu Á (1997)

Khủng hoảng tài chính châu Á 1997

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Trước khủng hoảng 1997, các nước Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Philippines trải qua một thời kỳ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ trong suốt thập niên 1990. Nhiều quốc gia trong khu vực này đã trở thành những nền kinh tế mới nổi, thu hút dòng vốn đầu tư lớn từ các quốc gia phát triển nhờ:

• Dòng vốn quốc tế lớn: Các nước Đông Nam Á nhận được lượng lớn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ các nhà đầu tư quốc tế tìm kiếm lợi nhuận cao hơn trong các nền kinh tế mới nổi.
• Thị trường tài chính mở: Hệ thống ngân hàng phát triển nhanh chóng, cho phép dòng vốn lưu thông tự do. Các quốc gia này còn chào đón đầu tư nước ngoài thông qua việc cho vay và phát hành trái phiếu.
• Tăng trưởng bùng nổ: Tăng trưởng GDP tại các quốc gia Đông Nam Á đạt mức cao, cùng với sự phát triển nhanh chóng trong các lĩnh vực xây dựng, công nghiệp, và bất động sản.

Nguyên nhân chính

Khủng hoảng tài chính Châu Á 1997 bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, bao gồm cả yếu tố kinh tế và chính trị. Dưới đây là các nguyên nhân chính:

• Bong bóng bất động sản và nợ quá mức: Ở nhiều nước Đông Nam Á, các khoản vay tín dụng lớn được sử dụng để đầu tư vào các dự án bất động sản và xây dựng, tạo ra bong bóng tài sản. Nợ nước ngoài tăng nhanh chóng khiến các nền kinh tế này dễ bị tổn thương.
• Tỷ giá hối đoái cố định: Nhiều quốc gia duy trì tỷ giá hối đoái cố định so với đồng USD để ổn định thương mại. Tuy nhiên, điều này khiến các đồng tiền trở nên không cạnh tranh khi tỷ giá USD mạnh lên, dẫn đến thâm hụt cán cân thương mại và áp lực lên dự trữ ngoại hối.
• Dòng vốn nóng: Dòng vốn nước ngoài dễ bị rút ra nhanh chóng. Khi các nhà đầu tư nhận thấy rủi ro gia tăng ở khu vực, dòng vốn này được rút ra, gây áp lực lên hệ thống ngân hàng và tiền tệ.

Diễn biến

• Khởi nguồn từ Thái Lan: Khủng hoảng bắt đầu ở Thái Lan khi chính phủ nước này không thể duy trì tỷ giá cố định của đồng baht với đồng USD do cạn kiệt dự trữ ngoại hối. Ngày 2 tháng 7 năm 1997, Thái Lan buộc phải phá giá đồng baht, dẫn đến sự sụp đổ của thị trường tài chính.
• Lây lan sang các nước khác: Sau Thái Lan, khủng hoảng nhanh chóng lan sang các quốc gia khác trong khu vực như Indonesia, Malaysia, Philippines và Hàn Quốc. Các nước này đối mặt với làn sóng rút vốn nước ngoài ồ ạt và sự mất giá mạnh của đồng nội tệ.
• Tỷ giá sụp đổ: Đồng Baht của Thái Lan mất 50% giá trị so với USD, đồng Rupiah của Indonesia mất 80% giá trị, và đồng Ringgit của Malaysia cũng giảm mạnh. Hàn Quốc cũng đối mặt với khủng hoảng tài chính khi đồng Won giảm giá mạnh.

Đồng nội tệ của Indonesia Rupiah (IDR) đã mất 80% giá trị chỉ sau vài tháng trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, do làn sóng rút vốn nước ngoài ồ ạt | Nguồn: Trading Economics

Tác động

• Suy thoái kinh tế nghiêm trọng: Nền kinh tế của các quốc gia Đông Nam Á trải qua sự suy thoái nghiêm trọng, với GDP giảm mạnh. Tại Indonesia, tỷ lệ lạm phát tăng vọt lên gần 80%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.
• Thị trường chứng khoán: Các chỉ số chứng khoán tại khu vực Đông Nam Á sụp đổ mạnh. Ở Thái Lan, chỉ số SET giảm hơn 75% giá trị trong vòng vài tháng, và các thị trường chứng khoán khác như Jakarta và Kuala Lumpur cũng trải qua sự sụt giảm tương tự.
• Thị trường bất động sản: Bong bóng bất động sản nổ tung, dẫn đến sự sụp đổ của giá bất động sản tại các thành phố lớn. Nhiều dự án xây dựng bị đình trệ hoặc bỏ hoang.
• Tỷ giá hối đoái: Đồng nội tệ của các nước bị phá giá mạnh, dẫn đến sự mất giá nhanh chóng của tài sản và sự gia tăng chi phí nhập khẩu, đặc biệt là đối với các nước phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu. Hàng ngàn doanh nghiệp phá sản do không thể thanh toán nợ nước ngoài khi đồng nội tệ mất giá mạnh. Hệ thống ngân hàng tại nhiều quốc gia rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán.

Bài học rút ra

1. Cẩn trọng với nợ nước ngoài: Một trong những nguyên nhân chính của cuộc khủng hoảng là các quốc gia Đông Nam Á đã vay nợ quá nhiều từ các tổ chức tài chính quốc tế. Nhà đầu tư cần cẩn trọng với mức độ nợ và xem xét khả năng thanh toán nợ của quốc gia hoặc doanh nghiệp.
2. Tầm quan trọng của chính sách tỷ giá linh hoạt: Việc cố định tỷ giá hối đoái quá lâu trong bối cảnh thị trường biến động là một trong những yếu tố dẫn đến khủng hoảng. Chính sách tỷ giá cần linh hoạt hơn để phù hợp với sự thay đổi của thị trường.
3. Rủi ro từ dòng vốn nóng: Dòng vốn nóng có thể mang lại lợi ích trong ngắn hạn nhưng lại rất dễ gây rủi ro khi tình hình thay đổi. Nhà đầu tư cần theo dõi các dòng vốn đầu tư quốc tế và cân nhắc rủi ro về tính thanh khoản của các khoản đầu tư.
4. Đa dạng hóa đầu tư: Việc đặt quá nhiều niềm tin vào một khu vực hoặc một loại tài sản (như bất động sản) có thể tạo ra rủi ro lớn. Đa dạng hóa đầu tư có thể giúp giảm thiểu tổn thất trong trường hợp xảy ra khủng hoảng.

#7: Bong bóng Dotcom (2000)

Bong bóng Dotcom 2000

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Vào cuối thập niên 1990, Internet và công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, dẫn đến sự bùng nổ của các công ty công nghệ. Nhiều nhà đầu tư đổ xô vào cổ phiếu của các công ty khởi nghiệp công nghệ (Dot-com) với kỳ vọng lớn về lợi nhuận tương lai. Điều này khiến giá trị cổ phiếu của các công ty này tăng vọt, mặc dù nhiều công ty chưa có doanh thu hay lợi nhuận ổn định.

• Công nghệ Internet phát triển nhanh chóng: Sự ra đời của Internet đã mở ra tiềm năng phát triển to lớn cho các doanh nghiệp công nghệ. Nhiều công ty khởi nghiệp dot-com được thành lập với kỳ vọng sẽ trở thành những gã khổng lồ công nghệ tương lai.
• Sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân: Đầu tư vào cổ phiếu công nghệ trở thành xu hướng phổ biến, với sự tham gia mạnh mẽ của các nhà đầu tư cá nhân mong muốn kiếm lời nhanh chóng.

Nguyên nhân chính

• Đầu cơ quá mức vào cổ phiếu công nghệ: Nhà đầu tư đổ xô vào cổ phiếu của các công ty công nghệ mới nổi mà không xem xét đến các yếu tố cơ bản như doanh thu và lợi nhuận. Điều này đã tạo ra bong bóng giá cổ phiếu.
• Thiếu lợi nhuận thực tế: Nhiều công ty Dot-com chỉ tập trung vào việc mở rộng nhanh chóng mà không có chiến lược kinh doanh rõ ràng hay khả năng sinh lời. Nhiều công ty chưa có doanh thu nhưng lại có mức định giá rất cao.
• Tâm lý FOMO (Fear of Missing Out): Nhà đầu tư đổ tiền vào các công ty công nghệ chỉ vì lo sợ bỏ lỡ cơ hội sinh lời, mà không phân tích kỹ lưỡng giá trị thực của công ty.

Diễn biến

• Giá cổ phiếu tăng vọt: Từ giữa thập niên 1990, chỉ số Nasdaq, nơi tập trung nhiều cổ phiếu công nghệ, tăng mạnh. Vào đầu năm 2000, chỉ số này đạt đỉnh ở mức hơn 8,000 điểm, tăng gần gấp 5 lần so với mức của năm 1995.
• Sụp đổ của bong bóng: Đầu năm 2000, bong bóng Dot-com bắt đầu vỡ khi nhiều nhà đầu tư nhận ra rằng các công ty dot-com không thể đạt được lợi nhuận như kỳ vọng. Chỉ số Nasdaq giảm mạnh và đến năm 2002, mất khoảng 80% giá trị so với đỉnh điểm.

Khi bong bóng Dot-com vỡ vào đầu năm 2000, chỉ số Nasdaq đã giảm sốc và mất gần 80% giá trị vào năm 2002 | Nguồn: Macrotrends

Tác động

• Suy thoái nhẹ ở Mỹ: Sau khi bong bóng vỡ, nền kinh tế Mỹ trải qua một đợt suy thoái ngắn nhưng không nghiêm trọng như các cuộc khủng hoảng khác. Tuy nhiên, nhiều công ty công nghệ phá sản, và hàng ngàn lao động trong ngành công nghệ bị mất việc.
• Phá sản hàng loạt công ty Dot-com: Hàng trăm công ty dot-com phá sản vì không thể đạt được lợi nhuận hoặc không thể tiếp tục duy trì dòng vốn. Những công ty không có nền tảng tài chính vững chắc đã biến mất khỏi thị trường.
• Thị trường chứng khoán: Chỉ số Nasdaq mất hơn 80% giá trị từ đỉnh điểm vào năm 2000 đến đáy năm 2002. Nhiều cổ phiếu công nghệ mất gần như toàn bộ giá trị. Ví dụ, cổ phiếu của Pets.com và Webvan, hai công ty nổi tiếng thời bấy giờ, đã mất gần như toàn bộ giá trị trước khi phá sản. Chỉ số Nasdaq, trong giai đoạn 2000-2002, giảm từ hơn 5.000 điểm xuống dưới 1.200 điểm.
• Thị trường vàng: Mặc dù cuộc khủng hoảng dot-com không ảnh hưởng lớn đến giá vàng như những cuộc khủng hoảng kinh tế khác, nhưng vàng vẫn tăng giá do nhà đầu tư tìm kiếm các kênh đầu tư an toàn hơn. Giá vàng tăng từ mức 270 USD/ounce vào năm 2000 lên khoảng 300 USD/ounce vào cuối giai đoạn bong bóng.

Bài học rút ra

• Tránh đầu cơ quá mức: Cuộc khủng hoảng dot-com là một bài học về sự nguy hiểm của việc đầu cơ vào các cổ phiếu mà không dựa trên các yếu tố cơ bản như doanh thu, lợi nhuận hay mô hình kinh doanh bền vững. Đầu tư vào các công ty không có nền tảng tài chính vững mạnh luôn đi kèm với rủi ro lớn.
• Đánh giá kỹ lưỡng giá trị thực của tài sản: Việc theo đuổi những kỳ vọng về tăng trưởng không giới hạn mà không xem xét đến giá trị thực có thể dẫn đến bong bóng tài sản. Nhà đầu tư cần phân tích cẩn thận các chỉ số tài chính và tiềm năng thực sự của công ty trước khi quyết định đầu tư.
• Đa dạng hóa danh mục: Đa dạng hóa danh mục đầu tư có thể giúp giảm rủi ro trong trường hợp một ngành hoặc lĩnh vực cụ thể rơi vào khủng hoảng. Những nhà đầu tư tập trung quá nhiều vào cổ phiếu công nghệ đã phải chịu thiệt hại nặng nề khi bong bóng dot-com vỡ.
• Kiểm soát cảm xúc và tránh FOMO: Tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội đã đẩy nhiều nhà đầu tư vào các quyết định thiếu cân nhắc, dẫn đến thua lỗ nặng nề khi bong bóng vỡ. Nhà đầu tư cần giữ tỉnh táo và tránh bị cuốn vào các cơn sốt đầu tư không bền vững.

#8: Khủng hoảng tài chính toàn cầu (2008)

Khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Khủng hoảng tài chính 2008 bắt nguồn từ Mỹ, nhưng ảnh hưởng nhanh chóng lan ra toàn thế giới. Trước cuộc khủng hoảng, nền kinh tế Mỹ và nhiều nước phát triển khác đang bùng nổ nhờ vào thị trường bất động sản và hệ thống tài chính phức tạp, bao gồm các công cụ tài chính như chứng khoán hoá các khoản thế chấp.

• Thị trường bất động sản phát triển nóng: Giá nhà đất tại Mỹ tăng mạnh trong những năm trước khủng hoảng, khiến nhiều người mua nhà bằng các khoản vay thế chấp với điều kiện dễ dãi.
• Công cụ tài chính phức tạp: Các ngân hàng và tổ chức tài chính sử dụng các sản phẩm phái sinh dựa trên các khoản vay thế chấp, tạo ra một hệ thống tài chính dễ bị tổn thương.

Nguyên nhân chính

• Cho vay thế chấp dưới chuẩn: Các ngân hàng cung cấp các khoản vay thế chấp dưới chuẩn (subprime mortgage), tức là lãi suất cho vay ở mức cao đối với những người có khả năng tài chính thấp, tạo ra một bong bóng trong thị trường bất động sản.
• Chứng khoán hoá các khoản vay thế chấp: Các khoản vay thế chấp được gộp lại thành chứng khoán và bán cho các nhà đầu tư, dẫn đến sự lan truyền rủi ro. Khi các khoản vay này không thể được hoàn trả, thị trường tài chính bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Bong bóng bất động sản: Khi giá nhà bắt đầu giảm, nhiều người không thể trả nợ, dẫn đến một làn sóng phá sản và tịch thu nhà cửa. Hệ thống tài chính phức tạp dựa trên các khoản vay thế chấp này sụp đổ.

Diễn biến

• Sự sụp đổ của Lehman Brothers (15/09/2008): Ngân hàng đầu tư lớn Lehman Brothers phá sản, đánh dấu sự sụp đổ của hệ thống tài chính và khiến tình hình tài chính toàn cầu trở nên nghiêm trọng hơn.
• Cú sốc tín dụng: Sau sự sụp đổ của Lehman Brothers, các ngân hàng trở nên lo sợ cho vay, dẫn đến “cú sốc tín dụng” khi dòng tiền bị đóng băng và khả năng vay mượn bị thu hẹp đáng kể.
• Gói cứu trợ tài chính: Chính phủ Mỹ và nhiều quốc gia khác phải đưa ra các gói cứu trợ tài chính lớn để cứu vãn các ngân hàng và doanh nghiệp lớn. Gói cứu trợ TARP của Mỹ trị giá 700 tỷ USD là một ví dụ.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề từ khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, khi chỉ số VNINDEX rơi tự do và mất gần 80% giá trị trong vòng 2 năm | Nguồn: TradingView

Tác động

• Suy thoái toàn cầu: Khủng hoảng tài chính dẫn đến sự suy thoái sâu rộng trong nền kinh tế toàn cầu. Nhiều doanh nghiệp lớn trên toàn thế giới, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính và bất động sản, phá sản. Tiêu dùng và đầu tư giảm mạnh do các cá nhân và doanh nghiệp mất niềm tin vào tương lai, ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế.
• Thị trường chứng khoán: Chỉ số Dow Jones giảm hơn 50% từ mức đỉnh vào năm 2007 đến năm 2009. Các thị trường chứng khoán lớn trên toàn thế giới cũng sụt giảm nghiêm trọng.
• Thị trường bất động sản: Giá nhà đất tại Mỹ và nhiều nước khác giảm mạnh, gây ra sự mất giá tài sản lớn và tạo ra làn sóng tịch thu nhà cửa.
• Thị trường tài chính: Các ngân hàng trở nên dè dặt trong việc cho vay, làm gián đoạn dòng vốn toàn cầu và làm suy yếu các hoạt động thương mại và đầu tư.
• Thị trường vàng: Vàng trở thành nơi trú ẩn an toàn cho các nhà đầu tư. Giá vàng tăng vọt, từ khoảng 650 USD/ounce vào năm 2007 lên hơn 1.000 USD/ounce vào năm 2008-2009.

Bài học rút ra

• Tầm quan trọng của quản lý rủi ro: Khủng hoảng 2008 cho thấy rủi ro của các sản phẩm tài chính phức tạp và không được kiểm soát tốt. Nhà đầu tư cần nắm rõ các công cụ tài chính mà họ đầu tư và hiểu rõ rủi ro tiềm ẩn.
• Giá trị của đa dạng hóa đầu tư: Đặt quá nhiều niềm tin vào một loại tài sản (như bất động sản) có thể tạo ra rủi ro lớn. Đa dạng hóa danh mục đầu tư là chiến lược quan trọng để giảm thiểu thiệt hại trong các cuộc khủng hoảng.
• Tính thanh khoản trong đầu tư: Khủng hoảng thanh khoản toàn cầu cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì tính thanh khoản trong danh mục đầu tư. Nhà đầu tư cần đảm bảo khả năng thanh toán và quản lý nợ một cách cẩn thận.

#9: Khủng hoảng nợ công châu Âu (2010)

Khủng hoảng nợ công châu Âu 2010

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Sau khủng hoảng tài chính 2008, các nước châu Âu phải chịu ảnh hưởng nặng nề do suy thoái kinh tế và gia tăng chi tiêu công. Nhiều quốc gia trong khu vực đồng euro đã phải gia tăng vay nợ để cứu trợ các ngân hàng và nền kinh tế trong nước, dẫn đến tình trạng nợ công tăng nhanh chóng.

• Khủng hoảng tài chính 2008: Hệ quả của khủng hoảng tài chính toàn cầu khiến nhiều nước châu Âu, đặc biệt là các nước như Hy Lạp, Ireland, và Tây Ban Nha, phải vay nợ lớn để duy trì hoạt động kinh tế.
• Liên minh châu Âu: Các quốc gia trong khu vực sử dụng đồng euro phải đối mặt với áp lực từ chính sách tài khóa, do không có chính sách tiền tệ riêng để kiểm soát lãi suất hoặc điều chỉnh tỷ giá.

Nguyên nhân chính

• Tăng trưởng nợ công: Nhiều quốc gia, đặc biệt là Hy Lạp, đã duy trì mức nợ công cao hơn nhiều so với khả năng trả nợ. Chi tiêu công không kiểm soát và thiếu hụt ngân sách kéo dài dẫn đến nợ nần chồng chất.
• Chính sách tài khóa yếu kém: Một số quốc gia trong khu vực đồng euro không có chính sách tài khóa bền vững. Nợ công gia tăng cùng với sự suy giảm về năng lực cạnh tranh khiến các nước này không thể duy trì các khoản nợ.
• Sự thiếu kiểm soát từ EU: Liên minh châu Âu không có cơ chế giám sát hiệu quả về tài khóa, điều này dẫn đến việc nhiều quốc gia thành viên, như Hy Lạp, Tây Ban Nha, và Bồ Đào Nha, không tuân thủ các quy định về nợ công.

Diễn biến

• Khởi đầu từ Hy Lạp (2010): Hy Lạp là quốc gia đầu tiên rơi vào khủng hoảng nợ công. Khi chính phủ Hy Lạp không thể trả nợ, các nhà đầu tư quốc tế mất niềm tin và bắt đầu bán tháo trái phiếu chính phủ Hy Lạp, đẩy lãi suất vay của nước này lên mức cao kỷ lục.
• Lây lan sang các nước khác: Khủng hoảng nhanh chóng lan sang các quốc gia khác như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, và Ireland. Các quốc gia này cũng đối mặt với tình trạng nợ công cao và không thể vay mượn trên thị trường quốc tế.
• Can thiệp của EU và IMF: Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã phải can thiệp bằng cách cung cấp các gói cứu trợ lớn cho Hy Lạp, Ireland, và Bồ Đào Nha để ngăn chặn tình trạng vỡ nợ.

Hy Lạp – quốc gia đầu tiên rơi vào cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu năm 2010 đã ghi nhận mức tổn thất chưa từng có khi chỉ số chứng khoán mất khoảng 90% giá trị so với thời kỳ trước khủng hoảng. | Nguồn: Trading Economics

Tác động

• Suy thoái kinh tế: Khủng hoảng nợ công khiến các quốc gia phải áp dụng các biện pháp thắt lưng buộc bụng, cắt giảm chi tiêu công và tăng thuế, làm suy giảm nền kinh tế. Hy Lạp, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha rơi vào tình trạng suy thoái kinh tế kéo dài. Tình trạng thất nghiệp lan rộng, đặc biệt là trong nhóm lao động trẻ, dẫn đến nhiều vấn đề xã hội nghiêm trọng.
• Thị trường trái phiếu: Lãi suất trái phiếu chính phủ của các nước như Hy Lạp, Tây Ban Nha, và Bồ Đào Nha tăng vọt do lo ngại về khả năng trả nợ. Việc phát hành trái phiếu trở nên cực kỳ đắt đỏ, khiến những nước này phụ thuộc vào các gói cứu trợ của EU và IMF.
• Thị trường chứng khoán: Chứng khoán tại các nước bị khủng hoảng nợ công giảm mạnh. Chỉ số chứng khoán tại Hy Lạp mất hơn 90% giá trị so với mức đỉnh trước khủng hoảng. Tương tự, chỉ số IBEX 35 của Tây Ban Nha cũng giảm mạnh.
• Thị trường vàng: Giá vàng tiếp tục tăng do nhà đầu tư tìm kiếm tài sản an toàn trong bối cảnh bất ổn kinh tế. Vàng giữ vai trò như một “nơi trú ẩn” khi niềm tin vào thị trường tài chính và chính phủ suy giảm.

Bài học rút ra

• Quản lý nợ công và ngân sách quốc gia: Khủng hoảng nợ công 2010 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát nợ công và duy trì chính sách tài khóa lành mạnh. Việc vay nợ quá mức mà không có kế hoạch trả nợ rõ ràng sẽ dẫn đến những hệ lụy lớn cho nền kinh tế.
• Sự phụ thuộc vào gói cứu trợ quốc tế: Khi một quốc gia không thể tự điều chỉnh tài chính và phải phụ thuộc vào sự cứu trợ từ bên ngoài, điều này có thể dẫn đến mất chủ quyền về tài khóa, đi kèm với các chính sách thắt chặt chi tiêu gây ra suy thoái kinh tế kéo dài.
• Đa dạng hóa đầu tư: Khủng hoảng nợ công cho thấy tầm quan trọng của việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Nhà đầu tư cần hạn chế rủi ro khi chỉ đầu tư vào một khu vực hoặc một loại tài sản, đặc biệt là trái phiếu chính phủ của các quốc gia có rủi ro tài chính cao.

#10: Khủng hoảng Covid-19 (2020)

Khủng hoảng Covid-19 2020

Bối cảnh kinh tế – xã hội

Trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, nền kinh tế toàn cầu đang phát triển tương đối ổn định, với các quốc gia lớn như Mỹ, Trung Quốc và các nước châu Âu đều có tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu và hoạt động giao thương quốc tế đã khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương khi đại dịch xảy ra.

• Kinh tế toàn cầu: Nền kinh tế thế giới phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, với sản xuất và thương mại giữa các quốc gia ngày càng gắn kết. Nhiều quốc gia đã đạt được mức tăng trưởng ổn định trong những năm trước đại dịch.
• Môi trường công nghệ và dịch vụ phát triển mạnh: Công nghệ số, thương mại điện tử, và dịch vụ tài chính trực tuyến đang trên đà phát triển mạnh mẽ, giúp đẩy nhanh các hoạt động kinh doanh và đầu tư.

Nguyên nhân chính

• Bùng phát đại dịch toàn cầu: COVID-19, một loại virus mới lây lan nhanh chóng, đã làm tê liệt hệ thống y tế và buộc nhiều quốc gia phải thực hiện phong tỏa và giãn cách xã hội để kiểm soát dịch bệnh.
• Đứt gãy chuỗi cung ứng: Các biện pháp phong tỏa và hạn chế giao thương quốc tế làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, từ đó tác động mạnh đến sản xuất và tiêu dùng.
• Suy giảm tiêu dùng và đầu tư: Lo ngại về đại dịch và sự không chắc chắn khiến chi tiêu tiêu dùng giảm mạnh, cùng với việc nhiều doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động hoặc đóng cửa hoàn toàn.

Diễn biến

• Phong tỏa và giãn cách xã hội: Hàng loạt quốc gia thực hiện các biện pháp phong tỏa, đóng cửa biên giới và hạn chế di chuyển, dẫn đến việc gián đoạn nghiêm trọng trong sản xuất và kinh doanh.
• Thị trường chứng khoán sụp đổ: Tháng 3/2020, thị trường chứng khoán toàn cầu trải qua sự sụt giảm lớn nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, với chỉ số Dow Jones mất 30% giá trị chỉ trong vài tuần.
• Can thiệp của chính phủ: Nhiều chính phủ phải đưa ra các gói kích thích kinh tế lớn, bao gồm việc cắt giảm lãi suất, bơm tiền vào hệ thống tài chính và hỗ trợ trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp.

Chỉ số S&P500 đã quay đầu giảm sâu hơn 30% chỉ sau 3 tháng kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát và lan rộng trên toàn thế giới  | Nguồn: TradingView

Tác động

• Suy thoái kinh tế toàn cầu: Đại dịch COVID-19 đã gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu với GDP của nhiều quốc gia lớn như Mỹ, châu Âu, và Nhật Bản giảm mạnh. Năm 2020, kinh tế thế giới suy giảm 3.5%. Nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, đặc biệt là trong các ngành dịch vụ, du lịch và giải trí, khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao. Chính phủ các nước phải tăng cường chi tiêu để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, từ đó làm gia tăng nợ công và tạo ra thâm hụt ngân sách lớn.
• Thị trường chứng khoán: Sau đợt sụt giảm mạnh vào đầu năm 2020, thị trường chứng khoán đã phục hồi nhanh chóng nhờ các gói kích thích kinh tế và chính sách tiền tệ nới lỏng. Đặc biệt, cổ phiếu công nghệ tăng vọt khi các doanh nghiệp công nghệ hưởng lợi từ xu hướng chuyển đổi số.
• Thị trường vàng: Giá vàng tăng vọt trong suốt thời kỳ đại dịch, đạt mức cao nhất mọi thời đại tính đến thời điểm đó, gần 2.070 USD/ounce vào tháng 8/2020, do nhà đầu tư tìm kiếm tài sản an toàn.
• Thị trường bất động sản: Thị trường bất động sản tại nhiều quốc gia trải qua sự phân hóa. Ở một số nơi, giá nhà giảm do suy thoái kinh tế, trong khi ở các khu vực khác, giá nhà tăng cao do lãi suất thấp và nhu cầu tìm kiếm không gian sống lớn hơn khi làm việc tại nhà trở thành xu hướng.

Bài học rút ra

1. Tầm quan trọng của danh mục đầu tư đa dạng: Đại dịch COVID-19 cho thấy tầm quan trọng của việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Các ngành như công nghệ, chăm sóc sức khỏe và thương mại điện tử đã phát triển mạnh, trong khi các ngành như du lịch và khách sạn chịu thiệt hại nặng nề.
2. Sự cần thiết của quỹ dự phòng: Nhà đầu tư và doanh nghiệp cần duy trì quỹ dự phòng để đối phó với các tình huống khẩn cấp như đại dịch, khi các hoạt động kinh doanh và tài chính có thể bị gián đoạn nghiêm trọng.
3. Tài sản trú ẩn an toàn: Trong thời kỳ bất ổn, các tài sản an toàn như vàng đã chứng tỏ là nơi trú ẩn hiệu quả, giúp bảo vệ giá trị tài sản khi thị trường tài chính biến động mạnh.

3. Top 8 bài học từ các khủng hoảng tài chính lớn toàn cầu

Từ góc độ đầu tư tài chính, các cuộc khủng hoảng đã chỉ ra nhiều bài học quan trọng. Dưới đây là 8 bài học có thể rút ra khi nghiên cứu về 10 cuộc khủng hoảng tài chính thế giới ở phần 2 của bài viết.

Bài học cho giới đầu tư từ khủng hoảng tài chính

Bài học #1: Đầu tư dựa trên giá trị thực, không đầu cơ quá mức

Các cuộc khủng hoảng như Tulip Mania (1637), bong bóng Dot-com (2000), và Cuộc Đại Suy Thoái 1929 đều chứng minh rằng đầu tư dựa trên sự tăng giá phi lý mà không xem xét giá trị thực của tài sản thường dẫn đến bong bóng và sự sụp đổ. 

Nhà đầu tư nên tập trung vào các yếu tố cơ bản như lợi nhuận, dòng tiền, và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp thay vì chạy theo đám đông. Đầu tư cần dựa trên giá trị thực của tài sản, tránh theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn mà bỏ qua các chỉ số cơ bản.

Bài học #2: Quản lý rủi ro và không sử dụng đòn bẩy quá mức

Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, việc sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức trong các khoản vay thế chấp dưới chuẩn đã làm gia tăng mức độ thua lỗ khi bong bóng bất động sản vỡ. Tương tự, khủng hoảng châu Á 1997 cho thấy sự rủi ro khi vay nợ nước ngoài quá nhiều.

Đầu tư bằng đòn bẩy cần được kiểm soát chặt chẽ và cân nhắc khả năng chịu đựng rủi ro của nhà đầu tư. Không nên vay mượn quá mức để đầu tư vào các tài sản có tính biến động cao.

Bài học #3: Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Các cuộc khủng hoảng như khủng hoảng tài chính 2008 và khủng hoảng dot-com 2000 cho thấy việc tập trung quá nhiều vào một ngành hoặc loại tài sản có thể dẫn đến tổn thất lớn khi khủng hoảng xảy ra. Những nhà đầu tư chỉ đầu tư vào cổ phiếu công nghệ trong bong bóng dot-com đã mất phần lớn giá trị tài sản khi bong bóng vỡ.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư là một trong những nguyên tắc cơ bản giúp giảm thiểu rủi ro. Nhà đầu tư nên phân bổ tài sản vào nhiều loại hình khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản, và quỹ đầu tư để giảm rủi ro.

Bài học #4: Giữ tâm lý vững vàng khi đầu tư, tránh FOMO 

Tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO) đã dẫn đến sự gia tăng đầu cơ quá mức trong các cuộc khủng hoảng như bong bóng Dot-com 2000 và khủng hoảng hoa tulip 1637. Nhiều nhà đầu tư đã chạy theo đám đông mà không cân nhắc cẩn thận rủi ro, dẫn đến thua lỗ khi bong bóng vỡ.

Đầu tư tài chính đòi hỏi sự bình tĩnh và chiến lược. Đừng bị cuốn vào những cơn sốt đầu cơ hay lo sợ bỏ lỡ cơ hội mà không nghiên cứu kỹ lưỡng về giá trị thực của tài sản.

Bài học #5: Luôn duy trì quỹ dự phòng để đối phó với khủng hoảng

Cuộc khủng hoảng COVID-19 năm 2020 và khủng hoảng tín dụng 1772 đã cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì quỹ dự phòng để đối phó với các tình huống không lường trước. Những nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp không có đủ dự trữ tiền mặt hoặc tài sản thanh khoản dễ dàng bị ảnh hưởng nặng nề.

Nhà đầu tư và doanh nghiệp nên luôn duy trì một quỹ dự phòng để có khả năng đối phó với các cú sốc kinh tế. Khoản dự phòng này có thể giúp tránh phải bán tài sản ở mức giá thấp hoặc chịu tổn thất không đáng có.

Bài học #6: Đầu tư vào tài sản trú ẩn an toàn trong thời kỳ khủng hoảng

Trong nhiều cuộc khủng hoảng như khủng hoảng dầu mỏ (1973), khủng hoảng tài chính toàn cầu (2008) và COVID-19 (2020), vàng cũng như các tài sản trú ẩn an toàn như vàng hay trái phiếu chính phủ đã trở thành nơi trú ẩn cho nhà đầu tư khi thị trường biến động mạnh. 

Bài học #7: Theo dõi và đánh giá tình hình tài chính toàn cầu

Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á (1997) và khủng hoảng nợ công châu Âu (2010) cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu và đánh giá tình hình tài chính toàn cầu. Khi khủng hoảng xảy ra tại một khu vực, nó có thể lan ra các thị trường khác do sự liên kết của hệ thống tài chính toàn cầu.

Nhà đầu tư cần theo dõi sát sao các diễn biến tài chính và kinh tế toàn cầu, đồng thời đưa ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro đối với các biến động ở các thị trường lớn.

Bài học #8: Không vay nợ quá mức dựa trên kỳ vọng lợi nhuận không chắc chắn

Khủng hoảng dot-com 2000 và khủng hoảng tài chính 2008 cho thấy rằng vay nợ quá mức dựa trên kỳ vọng tăng trưởng không chắc chắn có thể gây ra khủng hoảng khi những kỳ vọng này không thành hiện thực. Nhiều công ty và cá nhân đã phá sản khi bong bóng vỡ, không đủ khả năng trả nợ.

Đầu tư tài chính cần cẩn trọng với các kỳ vọng lợi nhuận cao. Đặc biệt, tránh vay nợ quá mức trong các giai đoạn bong bóng thị trường hoặc dựa trên dự báo không chắc chắn.

4. Tại sao nên nghiên cứu về các cuộc khủng hoảng tài chính trong quá khứ?

Nghiên cứu các cuộc khủng hoảng tài chính trong lịch sử giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách hệ thống tài chính hoạt động, các yếu tố dẫn đến sự sụp đổ của thị trường và nền kinh tế, cũng như cách thức mà các chính phủ và nhà đầu tư có thể ứng phó hiệu quả với khủng hoảng. 

Tại sao nên nghiên cứu về khủng hoảng tài chính?

Những bài học từ quá khứ cung cấp một nguồn kiến thức quý báu để:

• Dự báo và phòng tránh: Hiểu được các dấu hiệu cảnh báo sớm và nguyên nhân tiềm ẩn có thể giúp các chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư phòng tránh các cuộc khủng hoảng trong tương lai.
• Quản lý rủi ro tài chính: Nghiên cứu các cuộc khủng hoảng giúp nhận thức về rủi ro trong đầu tư, cách quản lý và đa dạng hóa danh mục để tránh những tổn thất lớn khi thị trường sụp đổ.
• Cải thiện chính sách tài khóa và tiền tệ: Các chính phủ và ngân hàng trung ương có thể rút ra bài học để điều chỉnh chính sách tài chính và tiền tệ nhằm ổn định nền kinh tế và hệ thống tài chính trong thời kỳ khủng hoảng. 

5. Nên đầu tư gì trong thời kỳ khủng hoảng tài chính?

Trong thời kỳ bất ổn, nhà đầu tư nên phân bổ một phần danh mục vào các tài sản trú ẩn an toàn như vàng, trái phiếu hoặc các tài sản có giá trị ổn định để bảo vệ giá trị tài sản.

Đầu tư vàng trong khủng hoảng tài chính

Lịch sử đã ghi nhận nhiều đợt tăng phi mã của giá vàng đặc biệt trong các cuộc khủng hoảng tài chính.

Giá vàng trong các cuộc khủng hoảng tài chính thế giới

Vàng không bị ảnh hưởng bởi lạm phát hay sự mất giá của tiền tệ như nhiều loại tài sản khác. Với tính thanh khoản rất cao, nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán vàng ở khắp nơi trên thế giới, ngay cả trong những tình huống khủng hoảng tài chính nghiêm trọng.

Đầu tư trái phiếu chính phủ khi khủng hoảng tài chính

Trái phiếu chính phủ là công cụ nợ do chính phủ phát hành, và thường được coi là một trong những khoản đầu tư an toàn nhất, đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế. 

Trái phiếu chính phủ, đặc biệt là từ các quốc gia có nền kinh tế ổn định như Mỹ, Đức, Nhật Bản, được xem là gần như không có rủi ro vỡ nợ. Chính phủ phát hành trái phiếu có trách nhiệm thanh toán lãi suất định kỳ và hoàn trả tiền gốc khi đáo hạn. 

Lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm | Nguồn: FED

Trái phiếu chính phủ cung cấp một dòng thu nhập ổn định thông qua lãi suất định kỳ (coupon). Trong bối cảnh khủng hoảng, khi các tài sản khác có thể giảm giá mạnh, dòng tiền từ trái phiếu chính phủ vẫn tiếp tục được thanh toán, giúp nhà đầu tư duy trì một nguồn thu nhập ổn định.

Đầu tư cổ phiếu vốn hóa lớn khi khủng hoảng tài chính

Nếu bạn vẫn có hứng thú với thị trường chứng khoán thì đầu tư vào cổ phiếu vốn hóa lớn (Cổ phiếu Large caps/Cổ phiếu Blue chip) cũng được coi là một lựa chọn an toàn hơn so với các loại cổ phiếu khác trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế.

Các công ty lớn có nguồn lực tài chính mạnh, bảng cân đối tài chính lành mạnh, và dòng tiền dương, điều này giúp họ có khả năng chịu đựng tốt hơn trong các thời kỳ suy thoái. Giá cổ phiếu vốn hóa lớn thường ít biến động hơn so với các loại cổ phiếu khác trong thời kỳ khủng hoảng. Đặc biệt, các cổ phiếu ngành tiêu dùng thiết yếu hoặc y tế có thể là những lựa chọn tốt cho giai đoạn này.

Giá cổ phiếu của Apple (AAPL) trên sàn Nasdaq không chịu tác động quá lớn, thậm chí tăng trưởng mạnh mẽ bất chấp ảnh hưởng của Khủng hoảng tài chính toàn cầu (2008) và Khủng hoảng nợ công châu Âu (2010) | Nguồn: TradingView

Không những thế, các công ty lớn thường có lợi thế cạnh tranh khi nền kinh tế phục hồi. Với nguồn lực tài chính mạnh và cơ sở khách hàng rộng lớn, họ có thể mở rộng thị phần hoặc mua lại các đối thủ yếu hơn với giá hời. Nhờ đó, cổ phiếu large caps có thể không chỉ vượt qua khủng hoảng mà còn tăng trưởng mạnh mẽ sau khi nền kinh tế hồi phục.

Đầu tư quỹ ETF khi khủng hoảng tài chính

Đầu tư vào quỹ ETF trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế mang lại nhiều lợi ích nhờ vào tính đa dạng hóa và tính thanh khoản cao. ETF giúp nhà đầu tư sở hữu một danh mục đa dạng các tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, hoặc hàng hóa mà không cần tự chọn từng cổ phiếu riêng lẻ, giúp giảm thiểu rủi ro. 

Xu hướng biến động giữa giá vàng và cổ phiếu Quỹ vàng SPDR và giá vàng là giống nhau, tăng trưởng mạnh trong thời kỳ khủng hoảng tài chính.

Quỹ ETF cũng có chi phí quản lý thấp, giúp giảm chi phí đầu tư. Nhà đầu tư nên lựa chọn các quỹ ETF tập trung vào tài sản an toàn, đặc biệt là trong các ngành ít bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng như tiêu dùng thiết yếu, y tế, vàng.

Đầu tư vào Crypto trong khủng hoảng tài chính

Hoa Kỳ hiện là một trong những trung tâm kinh tế – tài chính toàn cầu, chịu tác động lớn từ các cuộc khủng hoảng tài chính thế giới. Tính đến năm 2024, Hoa Kỳ cũng là quốc gia có tỷ lệ dự trữ vàng và nắm giữ Bitcoin nhiều nhất thế giới. Vì thế, cũng giống như vàng, giá Bitcoin thường tăng trong giai đoạn khủng hoảng.

Giá Bitcoin – đồng tiền điện tử lớn nhất thế giới tăng trưởng mạnh trong khủng hoảng Covid-19 (2020)

Những nhà đầu tư mạo hiểm có thể xem xét phân bổ một phần nhỏ danh mục vào crypto trong thời kỳ khủng hoảng tài chính.

Để giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư nên tập trung vào các đồng tiền điện tử có uy tín và lịch sử tăng trưởng như Bitcoin và Ethereum, thay vì các đồng tiền nhỏ hơn và ít thanh khoản.

6. Dự đoán các cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lai

Mặc dù dự đoán chính xác thời điểm và nguyên nhân của các cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lai là khó khăn, nhưng dựa trên các bài học từ lịch sử và xu hướng kinh tế hiện tại, có một số rủi ro tiềm tàng có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính trong tương lai. 

Dưới đây là một số yếu tố có thể góp phần vào những cuộc khủng hoảng mới:

#1: Bong bóng công nghệ và kỹ thuật số

Bối cảnh: Tương tự như cuộc khủng hoảng Dot-com vào năm 2000, hiện nay có một sự bùng nổ về đầu tư vào công nghệ, đặc biệt là các lĩnh vực như blockchain, tiền điện tử, và công nghệ tài chính (fintech). Tiền điện tử như Bitcoin và Ethereum đang trở thành tài sản đầu tư phổ biến. 

Theo dự đoán của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng có thể tạo ra khủng hoảng tài chính. Những công ty khởi nghiệp trong các lĩnh vực này đang thu hút lượng lớn vốn đầu tư nhưng rất nhiều trong số đó chưa có mô hình kinh doanh rõ ràng hoặc chưa có lợi nhuận bền vững.

Rủi ro: Nếu các nhà đầu tư tiếp tục đổ vốn ồ ạt vào các công ty công nghệ với kỳ vọng lợi nhuận không thực tế, sẽ có nguy cơ xảy ra một bong bóng tài sản tương tự bong bóng Dot-com. Khi những công ty không đạt được lợi nhuận kỳ vọng, bong bóng có thể vỡ, dẫn đến khủng hoảng tài chính toàn cầu trong lĩnh vực công nghệ.

Dấu hiệu: Tăng trưởng quá nhanh về giá trị của các cổ phiếu công nghệ hoặc tiền điện tử, kết hợp với sự thiếu lợi nhuận thực tế có thể là một trong những dấu hiệu đánh dấu sự bắt đầu của cuộc khủng hoảng.

#2. Khủng hoảng tài chính do biến đổi khí hậu

Bối cảnh: Biến đổi khí hậu đang tạo ra những thay đổi lớn về mặt kinh tế, bao gồm sự gián đoạn của các ngành nông nghiệp, năng lượng, và bất động sản. Theo báo cáo đăng tải trên tạp chí Springer Link, các doanh nghiệp và quốc gia chưa chuẩn bị đầy đủ cho tác động của biến đổi khí hậu có thể phải chịu thiệt hại nặng nề trong những năm tới.

Rủi ro: Thiên tai như lũ lụt, hạn hán, và sự gia tăng mực nước biển có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho cơ sở hạ tầng và tài sản. Các công ty và quốc gia không có khả năng đối phó với những rủi ro này có thể rơi vào tình trạng khủng hoảng tài chính. Các ngành nghề phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên như nông nghiệp, năng lượng và bảo hiểm sẽ chịu tác động lớn.

Dấu hiệu: Gia tăng sự kiện thời tiết cực đoan, kết hợp với việc thiếu các biện pháp phòng ngừa về kinh tế và chính sách tài khóa thích hợp có thể sẽ dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính trong thời gian tới.

#3: Khủng hoảng nợ công toàn cầu

Bối cảnh: Sau các gói cứu trợ tài chính lớn trong cuộc khủng hoảng COVID-19, nợ công toàn cầu đã tăng lên mức kỷ lục. Nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản, và các nước châu Âu hiện đang đối mặt với mức nợ công cao chưa từng có. Đồng thời, các quốc gia đang phát triển vay nợ để tài trợ cho cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế.

Rủi ro: Khi lãi suất toàn cầu tăng (do chính sách tiền tệ thắt chặt sau COVID-19), nhiều quốc gia có thể gặp khó khăn trong việc thanh toán nợ, đặc biệt là các quốc gia có nợ công lớn. Khủng hoảng nợ công có thể dẫn đến vỡ nợ quốc gia, gây ra sự sụp đổ trên thị trường tài chính toàn cầu, tương tự như khủng hoảng nợ công châu Âu 2010.

Dấu hiệu: Tỷ lệ nợ công cao so với GDP, thâm hụt ngân sách liên tục và lãi suất tăng cao trên toàn cầu là những dấu hiệu nhà đầu tư cần chú ý.

#4: Khủng hoảng hệ thống tài chính toàn cầu

Bối cảnh: Hệ thống tài chính toàn cầu đang ngày càng phức tạp và liên kết chặt chẽ, với nhiều công cụ tài chính phức tạp và sự phát triển của các công ty tài chính không được kiểm soát chặt chẽ (Shadow banking). Các sản phẩm tài chính phái sinh và tín dụng vẫn đóng vai trò quan trọng, nhưng nhiều nhà đầu tư không hiểu rõ hết rủi ro mà chúng mang lại.

Rủi ro: Một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu có thể xảy ra nếu các hệ thống tín dụng, ngân hàng và phái sinh tài chính gặp phải sự cố tương tự khủng hoảng tài chính 2008. Khi các tổ chức tài chính lớn vỡ nợ hoặc không thể duy trì thanh khoản, hệ thống tài chính toàn cầu có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Dấu hiệu: Sự gia tăng đòn bẩy tài chính trong các tổ chức ngân hàng và tín dụng, thiếu giám sát và minh bạch trong các giao dịch tài chính phức tạp.

#5: Khủng hoảng bất động sản toàn cầu

Bối cảnh: Giá bất động sản tại nhiều quốc gia đã tăng mạnh trong những năm gần đây, đặc biệt là trong thời kỳ lãi suất thấp sau khủng hoảng COVID-19. Tuy nhiên, khi lãi suất bắt đầu tăng lên, người vay thế chấp có thể gặp khó khăn trong việc trả nợ, tương tự như cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Rủi ro: Nếu giá bất động sản giảm mạnh do tình trạng vỡ nợ thế chấp và tăng lãi suất, nó có thể dẫn đến sự sụp đổ của thị trường bất động sản toàn cầu. Những quốc gia như Trung Quốc, Úc, Mỹ hay kể cả Việt Nam có thể chịu thiệt hại nặng nề do sự phụ thuộc lớn vào bất động sản.

Dấu hiệu: Tăng lãi suất, giá nhà đất quá cao so với thu nhập người dân và sự gia tăng vỡ nợ thế chấp.

Tổng kết

Việc hiểu rõ khủng hoảng tài chính là gì sẽ giúp nhà đầu tư có chiến lược tài chính dài hạn bền vững và thận trọng hơn trong những quyết định đầu tư. Qua phân tích 10 cuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất thế giới trong bài viết trên, có thể thấy rằng đầu cơ quá mức, quản lý nợ kém, và bong bóng tài sản thường là nguyên nhân chính của khủng hoảng. Những bài học này sẽ giúp giới đầu tư nhận thức sâu hơn về tầm quan trọng của quản lý rủi ro, đa dạng hóa danh mục đầu tư và tránh đầu tư theo đám đông.

Khuyến nghị: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không phải lời khuyên đầu tư!